________________
૧૭૬ પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્ત્વ પ્રકરણ.
ઉપસંહાર– એ રીતે આ ૧૧ મી ગાથામાં પુલના દશ જાતનાં લક્ષણો બતાવ્યાં. તે પૈકી “શબ્દ, અંધકાર, ઉદ્યોત, પ્રભા, છાયા ને આતપ એ છે પદાર્થો પુર્કલના વિકારરૂપ છે, તેથી તે યે પૌલિક રૂપી તેમજ પુકલના વિશેષ લક્ષણે કહેવાય છે, તથા “વર્ણ, ગંધ, રસ ને સ્પર્શ એ ચાર પુકે લદ્રવ્યના ગુણે છે માટે તે વર્ણાદિ ચારેય પૌલિક રૂપી ગુણ તરીકે અને પુકલના સામાન્ય લક્ષણ તરીકે મનાય છે.
પુકલની સિદ્ધિમાં અનન્ય-અજોડ કારણ હોવાથી વર્ણ—ગંધ–રસ-સ્પેશ એ ચાર)ને રૂપી ગુણ તરીકે ગણેલા છે.
અહિં સાર એ છે કે–જેમ ચેતના-ચતન્ય એ જીવનું સ્વરૂપ છે–આત્માનું લક્ષણ છે, તેમ વર્ણાદિ
તથા જૈનશાસ્ત્રકારોએ દુનિયાના ઉપયોગી પુગલ કેધાને પરમાણુ સમૂહને આઠ જાતના વર્ગમાં વહેંચી દીધેલ છે, જે આઠ વર્ગણ કહેવાય છે. તે પૈકી પહેલી ઔદારિક વર્ગણાની પૂર્વેના વ્યણુકાદિ સ્કંધોમાં સમકાળે ચાર સ્પર્શી હેાય છે; અને દારિક, વૈક્રિય ને આહારક વર્ગણને યોગ્ય પુદ્ગલકામાં આઠ સ્પર્શી સંભવે છે, અને તેથી આગળની તેજસ, ભાષા શ્વાસોચ્છવાસ, મન ને કામણ એ પાંચ વગણએ ચાર સ્પર્શવાળી અને ઉત્તરોત્તર સૂમપરિણામવાળી છે.
[સૂચના- ૧૭૫ મા પાનાની આ ચાલુ ટીપ્પણું છે)
