________________
૧૬ પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકરણ. દ્રવ્યોમાં થતું નથી, માટે જીવ અને પુલ એ
બે દ્રવ્ય જ પરિણમી છે અને બાકીનાં ૪ કવ્યા અપરિણમી છે. અર્થાત્ જીવ અને અજીવને
જ્યારે “પરિણામિત્વ' ધર્મની અપેક્ષાએ પરસ્પર સામ્ય છે–સરખાપણું છે, ત્યારે શેષ ચાર દ્રવ્યને
અપરિણામિત્વ ધર્મની અપેક્ષાએ પરસ્પર સાધમ્મ છે. અહિં સ્થૂલ પરિણામની વિવેક્ષા છે. જીવન તેમજ અજીવને પણ ૧૦ પ્રકારને પરિણામ થાય છે.
જો કે નિશ્ચયનયની દષ્ટિએ તો છએ દ્રવ્યો પરિણામ છે, કારણ કે પોતપોતાના સ્વરૂપમાં તો બધાંય દ્રવ્યો પરિણામ પામે છે; પરંતુ વ્યવહારનયની દષ્ટિએ તે જીવ અને પુલ એ બે દ્રવ્યમાં જ પરિણામ યાને રૂપાંતર થાય છે, અને ધર્માસ્તિકાય આદિ ચાર દ્રવ્યોમાં તેવો પરિણામ થતો નથી. આથી સાર એ આવ્યો કે- નિશ્ચય દૃષ્ટિથી યે દ્રવ્યો પરિણમી છે અને વ્યવહાર દૃષ્ટિથી જીવ અછવજ પરિણામ છે, અને બાકીનાં દ્રવ્યો અપરિણામી છે.
૧૦ પ્રકારને જીવ પરિણામ, ૧ ગતિપરિણામદેવ, મનુષ્ય, નારકી કે તિર્યંચાણે
જીવનું પરિણમવું તે. રે ઇન્દ્રિય પરિણામસ્પર્શનાદિ પાંચ ઈક્રિયપણે ૩ કષાય પરિણામ ક્રોધ, માન, માયા કે લોભ ૪ વેશ્યા પરિણામકૃષ્ણ વેશ્યાદિ ૬ વેશ્યા ૫ યુગ પરિણામ=મોગ, વચનગ કે કાગ ,
