________________
૨. અજીવતસ્વ. વ્યવહાર કાળનું સ્વરૂપ. ૧૮૫
પૂર્વોક્ત અસંખ્ય વર્ષોનું એક પોપમ થાય છે. આપણુ જેવા સ્થૂલ બુદ્ધિવાળાથી અસંય વર્ષોની ગણત્રી થવી મુશ્કેલ છે, છતાં દયાસાગર શાસ્ત્રકાર જ્ઞાની ભગવંતોએ કલિપત પણ યાલાની ઉપમાવાળા કુવાના દષ્ટાંતથી સારી રીતે સમજાવેલ છે. તે આ પ્રમાણે–
૧ જન (એટલે ચાર ગાઉ) લાંબે, 1 જન પહેળે અને ૧ યોજન ઉડે એ એક (ધાન્ય માપવાના પાલાના આકારનો) કૂ હોય, તેને પહેલા આરાના (ઉત્તર કુરૂક્ષેત્રન) યુગલિક મનુષ્યનાં મસ્તક મુંડાવીને, એકથી સાત દિવસ સુધીમાં ઉગેલા વાળના (અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા) અસંખ્ય ભાગ કરી, તે વાળના ટુકડાઓથી ભરે. એ ઠાંસી ઠાંસીને ભરે કે, ચકવનિનું ૯ કોડ પાયદળ- લશ્કર ઉપર થઈને ચાલ્યું જાય તે પણ એક ઈંચ જેટલે પણ ખાડે ન પડે, પુષ્કરાવ મેઘ વર્ષે તે પણ એક બિંદુ પણ પ્રવેશી શકે નહિં અને વાળના ખંડેને હેહાવી શકે નહિ, તથા વનને દાવાનળ પણ બાળી શકે નહિં. આવી રીતે ઠાંસી ઠાંસીને ઉક્ત કેશખંડેથી ભરેલા આ કૂવામાંથી સે સે વર્ષે એકેક ટુકડે કાઢવો. અને જેટલે વર્ષે તે કુ તદન ખાલી થાય તેનું નામ એક ‘પલ્યોપમ’ કહેવાય.
ક ૧ ઉદ્ધારપાપમ, ૨.અદ્વાપલ્યોપમ અને ૩ ક્ષેત્રપલ્યોપમ, એમ પલ્યોપમના મુખ્ય ત્રણ પ્રકાર છે
