________________
૧. જીવતત્વ. ઇન્દ્રિયપ્રાણ વર્ણન.
ધ્રાણ-સ્થાવર તથા દ્વીન્દ્રિય શિવાયના જીવોને હોય છે.
ચક્ષુ સ્થાવર, દ્વીન્દ્રિય તથા ત્રીન્દ્રિય શિવાયના સર્વસંસારીને હોય છે. | શ્રોત્ર-ફકત પંચેન્દ્રિય જીવને જ હોય છે.
વસ્તુને ગ્રહણ કરે છે; તેમ સૂક્ષ્મ મૂર્ત ચક્ષુ પણ નાની હેવા છતાં પણ જેમ જેમ આગળ જાય તેમ તેમ દીવાની તિ ની જેમ વધતી જતી હોવાથી કિલા જેવડી મોટી વસ્તુને પણ ગ્રહણ કરી શકે છે. માટે મહેરબાન ! અમારી સુસંગત વાતને ચાલાકીથી અસંગત ન ઠરા.
જૈન - તમારી વાત ઠીક છે, પરંતુ દીવાની જ્યોતિ નાની તથા મોટી હોય છે તે તો પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે; પરંતુ જતી તમારી ચક્ષુ નાની કે મોટી એકેય સ્વરૂપે દેખાતી નથી, માટે સૂક્ષ્મ મૂર્ત ચક્ષુ પણ સિદ્ધ થઈ શકતી નથી.
ન - અમારા મત પ્રમાણે તો, ભીંત આડી આવતાં ચક્ષુ ખલિત થાય છે અને તેથી ભીંતની પાછળની વસ્તુ જોઈ શકાતી નથી; પણ તમારા અપ્રાપ્યકારીના મત પ્રમાણે તે, ચક્ષુ સ્વસ્થાનમાં જ રહે છે અને વિષયસ્થળમાં જતી નથી, તેથી ભીંત વગેરે આડી આવે તો પણ ચક્ષુને ખલનાને તે સંભવજ રહેતો નથી, માટે ભીંતની આ તરફની વસ્તુ જેમ દેખાય છે, તેમ પેલી તરફની (એટલે કે- ભીંતની પાછળ રહેલી) વસ્તુ પણ દેખાવી જોઈએ.
