________________
૧. જીવતત્વ. શ્વાસે છવાસનું સ્વરૂપ. ૧૦૧ કારણ છે, તેમ અહિં નથી. અહિં તે બધી ક્રિયામાં ફક્ત કાયથેગ જ કારણ છે. વળી મન તેમજ વચનની જેમ આનું મનન કે બેધરૂપ વિશેષ ફળ નથી, તેથી આ (શ્વાસોચ્છવાસ) ગ તરીકે અલગ મનાતું નથી. કારણ કે, બધી ક્રિયા કાગથી જ થતી હોવાથી શ્વાસોચ્છવાસ ને કાયાગમાં સમાવેશ કરે છે. આટલા જ કારણસર (મન વચન ને કાયાના) ત્રણ જ વેગ મનાય છે, પરંતુ ચોથ અલગ શ્વાસે છવાયેગ મનાતે નથી.
ધ્રાણેન્દ્રિયવાળા–નાસિકાવાળા ત્રીંદ્રિય ચતુરિન્દ્રિય તેમજ પંચેન્દ્રિય છે કે જેનાસિકા દ્વારા શ્વાસોચ્છવાસ ગ્રહણ કરે છે અને આપણને સ્પષ્ટ દેખાય છે, તે બાહ્ય શ્વાસોચ્છવાસ કહેવાય છે, પણ તેને ગ્રહણપ્રયત્ન તથા શ્વાસોચ્છવાસરૂપ પરિણામ તે સકલ આત્મપ્રદેશે થાય છે, જે સ્થૂલદષ્ટિથી દેખાતે કે જણાતો નથી,તે “અત્યંતર શ્વાસોચ્છવાસ” કહેવાય છે.
૨. પ્રકન- અનુભવ મુજબ જે શ્વાચ્છવાસ નાસિકા–ઘાણેન્દ્રિય દ્વારા લઈ શકાય છે, તે નાસિકા વિનાના એકેન્દ્રિય તથા શ્રીન્દ્રિય માં શ્વાસ૨છવાસની ક્રિયા કેમ સંભવે? અને જો તેઓમાં વાસોચ્છવાસ ક્રિયા નથી, તે પછી વાચ્છવાસ પ્રાણ પણ કઈ રીતે હોઈ શકે?
