________________
૧૫૦ પદ્યાનુવાદ-વિવેચનારિયુત નવતત્વ પ્રકરણ
જ. પુલ અને પુલારિતકા – દ્રવ્હી
અનંત છે, ક્ષેત્રથી– સમગ્ર લોકપ્રમાણ છે, કાળથી– અનાદિ અનંત છે, ભાવથી- વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, અને શબ્દસહિત રૂપી છે, ગુણથીપુરણુ-ગલન સ્વભાવ (તેમજ વિવિધ પરિણામ) યુક્ત છે, અને સંસ્થાનથી– પરિમંડલ વગેરે પાંચ જાતની આકૃતિવંત છે. (જેમકે-પરિમંડળ=બંગડી જેવું ગોળ, વર્તલ થાળી કે ગેળા જેવું ગેળ, ત્રિકોણ= ત્રણ ખુણાવાળું, ચતુરસ= ચાર ખુણાવાળું ને દીર્ઘ =લાંબુ).
૫. જીવાસ્તિકાયો– દ્રવ્યથી– અનંત, ક્ષેત્રથીસમગ્ર લેકપ્રમાણ, કાળથી– અનાદિ અનંત, ભાવથીએક જીવની અપેક્ષાએ જઘન્ય અંગુલને અસંખ્યાતમે ભાગ, અને ઉત્કૃષ્ટથી એક કે અનેક જીવની અપેક્ષાએ વોદિ રહિત અરૂપી, ગુણથી–જ્ઞાન દર્શનાદિ ગુણયુક્ત તથા સંસ્થાનથી– શરીર સરખી વિવિધ આકૃતિરૂપ છે.
દ. કાળ દ્રવ્યદ્રવ્યથી અનંત, ક્ષેત્રથી– અઢી દ્વિીપ પ્રમાણ, કાળથી–અનાદિ અનંત, ભાવથી વણાદિ રહિત અરૂપી. અને ગુણથી– વર્તાનાદિ પર્યાયરૂપ છે. અને સંસ્થાનથી રહિત કાળ છે, અર્થાત કાળને આકાર નથી.
* અંચિત માર્કંધની અપેક્ષાએ અથવા સમગ્ર પુગલ સમૂહની અપેક્ષાએ ઉક્ત કથન છે.
