________________
૨. અજીવતત્ત્વ. અંધકાર સ્વરૂપ.
૧૫૯
કે,-ક એ અષ્ટસ્પર્શી પુલકધ છે અને તેમાંથી આત્માના અમુક પ્રકારના પ્રયાસથી ચાર સ્પવાળા શબ્દ ઉત્પન્ન થઈ બહાર આવે છે. શબ્દ પેાતે ચાર સ્પવાળા છે, તે આટસ્પર્શી પુલકધમાંથી જ ઉત્પન્ન થઈ શકે ,પરંતુ ચતુઃસ્પર્શી પુલક ધમાંથી તેની ઉત્પત્તિ સંભવે નિ આ શબ્દની ઉત્પત્તિ, આત્મા ઔદારિક વક્રિય ને આહારક એ ત્રણ પ્રકારના શરીરથી કરી શકે છે. અર્થાત ઉક્ત ત્રણ દે પૈકી કાઇ પણ એક દેહદ્વારા કરી શકે છે, પરંતુ તૈજસ કે કાણ શરીરદ્વારા શબ્દને ઉત્પન્ન કરી શકતા નથી. વળી પત્થર વગેરે નિર્જીવ પદાર્થોમાંથી જે શબ્દોત્પત્તિ થાય છે તે પણ નિર્જીવ ઔદારિકદેહ દ્વારા જ થાય છે.
અંધકારતમ, તિમિર કે અંધારૂં, અર્થાત્ જે અધ કરે તે અંધકાર.
જેમ ભીંત વગેરેથી અવરાયેલ- ભાંત વગેરેને આંતરે રહેલ વસ્તુને, વિશિષ્ટજ્ઞાની શિવાય સ.માન્ય જીવ આંખથી જોઇ શકતા નથી, તેમ અંધકારથી અવરાયેલ વસ્તુને પણ, કાન સુધી લાંબા નેત્રવાળે પણ જોઈ શક્તા નથી, માટે અંધકાર એ તેજને રાકનાર એક જાતના પુલપરિણામ છે. અર્થાત પૌદ્ગલિક રૂપી દ્રવ્ય પદાર્થોં છે.
