________________
૧૧૬
પદ્યાનુવાદ વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકરણ
ઉકત સાત પ્રકારના ઉપક્રમે પૈકી કઈ પણ ઉપક્રમ લાગવાથી, સમયે સમયે અધિકાધિક આયુષ્યનાં પુકલેને ક્ષય થાય છે, જેથી જીવ જીવનકાળની અપૂર્ણતાએ મરણ પામે છે, જે અકાળમરણ કહેવાય છે.
આયુષ્ય (ના પુદ્ગલ) ને ક્ષયને કમ,
ઉપક્રમ લાગુ થતાં પહેલાં, ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે આયુષ્યનાં પુકલાને વિશેષ ક્ષય, બીજે સમયે તેથી
વળી ઈરાદાપૂર્વક, અતિ દુ:ખથી, અતિ રોગ કે શોકથી, કે અતિ પરિશ્રમથી જે શ્વાસોચ્છવાસ બહુ વેગમાં ચાલે તે આયુષ્ય (નાં પુદ્ગલો) ઘણા પ્રમાણમાં ખપવા માંડે છે અને તેથી અપવર્તનીય (શિથિલબંધવાળા) આયુષ્ય (ની સ્મિતિ) ઘટે છે, એ વાત સાચી છે. કારણ કે, કર્મપ્રકૃતિ આદિ રથમાં “અતિ દુખિયા જીવને શ્વાસોચ્છવાસ અધિક હોય છે અને તેને આયુષ્યકર્મની નિર્જરા આયુષ્યને ક્ષય પણ અધિક હોય છે.” આ ઉલ્લેખને અનુસારે ઉક્ત પ્રસિદ્ધિ થઈ હોય તો તે સંભવિત છે; પરંતુ વરતુતઃ તેમ નથી. વળી લબ્ધિઅપર્યાપ્તા ના આયુષ્યનો શ્વાસોચ્છુવાસના વ્યાપાર શિવાય જ ક્ષય થતો હોવાથી, આયુષ્યની સાથે વાસોચ્છવાસને સંબંધ માનવ, તે વ્યાજબી નથી. હાં.. આયુષ્યની ઉદીરણમાં શ્વાસોચ્છવાસને વ્યાપાર કારણ છે, તેથી કાંઈ બન્નેની વ્યાપ્તિને નિયમ મનાય નહિં. આ ઉપરથી ઉપર્યુક્ત માન્યતા ઉડી જાય છે. અસ્તુ.
