________________
૧. જીવતત્વ.
આયુષ્ય પ્રાણુ વર્ણન.
૧૧૦
સમર્થ નથી, તો પછી અન્ય પ્રાણીઓની તો વાત જ શશ કરવી? કારણકે. આયુષ્ય (ની સ્થિતિનું નિર્માણ પૂર્વ ભવથી જ જીવે કરેલું હોય છે, અને તે આયુબંધ વખતે જ નિયમિત થઈ જાય છે. વળી જે ભવમાં આયુષ્ય બંધાયું, તે ભવમાં તે તે ઉદયમાં આવતું જ નથી, પણ આગામી–પરભવમાં આવે છે, તેથી જે ભવમાં આયુ બંધાણું તે ભવમાં તો ભેગવાતું નથી, પરંતુ પરભવમાં જ તેને ભેગવવું પડે છે. અન્ય કર્મો કરતાં આયુષ્યકર્મની આવી વિલક્ષણતા હોવાથી આ ભવમાં આયુષ્યને વધારવાનો કોઈ ઉપાયજ નથી ગમાં, એટલે કે-દાખલા તરીકે ૧૦૦ વર્ષનું આયુષ્ય ઘટતું ઘટતું એકાદ બે વર્ષ જેટલું ટુંકાઈ જતું હોય તેવા પ્રસંગે તે આયુષ્યના ઉપઘાતક ઉપક્રમોથી બચવાના ચાંપતા ઉપા
થી ૨૫-૫૦ કે ૬૦ વર્ષ જીવે તો, તે અપેક્ષાએ તે જીવે રસાયણ આદિ ઔષધાદિકના ઉપચારોથી પિતાનું આયુષ્ય વધાર્યું એમ વ્યવહારથી લોકમાં કહેવાય છે, વાસ્તવિક રીતે તે પિતાનું આયુષ્ય વધારી શક્ય જ નથી. વધાર્યું કયારે મનાય ? સે વર્ષની આયુષ્યની સ્થિતિવાળું જીવન હોય અને સો વર્ષ ઉપરાંત જીવન ગાળે તે. સો વર્ષનું આયુષ્ય તો હતું જ, તેથી કાંઈ વળ્યું નથી, માટે વસ્તુતઃ આયુષ્ય વધ્યું જ નથી. સાર એ આવ્યો કે- પૂર્વ ભવમાં આ જીવે બાંધેલી આયુષ્યની સ્થિતિને વધવાનો કે વધારવાનો આ ભવમાં કઈ ઉપાય જ નથી, એ સિદ્ધ થાય છે.
