________________
૨. અજીવતત્તવ. ધર્મઅધર્મ માનવાનાં કારણે. ૧૩૩
૧. ઉત્તર—ધર્માસ્તિકાય દ્રવ્ય જે ન હોય તે, જી અને પુકલોની ગતિક્રિયા થઈ શકે નહિં, અને જે અધર્માસ્તિકાય દ્રવ્ય ન હોય તે સ્થિતિકિયા= સ્થિરતા થઈ શકે નહિં. આ બને દ્રવ્ય જગતમાં વિદ્યમાન છે, માટે જ છે અને પુલો ગતિ કરી શકે છે અને ગતિથી વિરામ પણ પામી શકે છે, એટલે કે સ્થિર રહી શકે છે. અહિં સ્થિતિ–સ્થિરતા એટલે ગતિક્રિયાની નિવૃત્તિ એ અર્થ લેવાને છે. લોક ને અલેકની વ્યવસ્થા તેમજ આખા જગતની વ્યવસ્થા પણ આ બે દ્રવ્યને જ આભારી છે. જેટલા ક્ષેત્રમાં આ બે દ્રવ્ય છે તેટલા ક્ષેત્રનું નામ “લોક છે, અને
જ્યાં આ બે દ્રવ્ય નથી તે “અલોક કહેવાય છે. આ બે દ્રવ્ય જે ન હોય તે લેક અલેકની વ્યવસ્થાજ ન રહે અને તેથી પરમાણુના સ્કંધો બનવા, તથા જીવ અને પુલના સંબંધ થવા વગેરે રૂપ જે જગની વ્યવસ્થા, તેનો પણ અભાવ થાય. કારણકે, જીવો અને પુકલે અનંત આકાશમાં વહેંચાઈ જાય, પરમાણુના સ્કો વગેરે ન થાય, અને તેથી જી. અને પફલેને સંબંધ પણ ન થાય આ બે દ્રા વિદ્યમાન છે, તેથી લોક અને અલોકની વ્યવસ્થા થાય છે, અને તેમ થવાથી પરિમિત લોકપ્રમાણ ક્ષેત્રમાં જ જીવે અને પુલોની ગતિ અને સ્થિતિ થાય છે.
