________________
૧૩૪
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાથિયુત નવતત્વ પ્રકરણ.
અને તેમ થવાથી પરમાણુના કંધે વગેરે બને છે, તેમ છે અને પુડલોને સંબંધ પણ થાય છે, અને જગતને વ્યવહાર પણ ચાલ્યા કરે છે.
૨. પ્રત- ગમન ને સ્થિરતામાં શું જીવ ને પકલ સ્વયં સમર્થ નથી? કે જેથી ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાયદ્રવ્યથી જ તેમની ગતિ ને સ્થિતિ માનવી પડે છે?
૨. ઉત્તર–જે કે જીવ અને પુલ બને ગમન ને સ્થિરતા કરવામાં સ્વયં શક્તિશાળી છે, છતાં માછલીને તરવામાં પાણી, પક્ષીને ઉડવામાં વાયુ તથા આંખને દેખવામાં પ્રકાશ વગેરે જેમ ઉપકારી છે, તેમ જીવ અને પુકલની ગતિ ને સ્થિતિમાં અનુક્રમે ધર્મા, ને અધમ ઉપકારી દ્રવ્ય છે. માટે ઉક્ત માન્યતા માનવી પડે છે.
આ ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય બને અખંડ દ્રવ્ય છે. જે વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ ને શબ્દરહિત (અપી) છે; ચૌદ રાજલોકમાં સર્વત્ર વ્યાપક હવાથી ચૌદ રાજલોકપ્રમાણ છે, અસંખ્ય પ્રદેશી છે; ભૂત, ભવિષ્ય ને વર્તમાન એમ ત્રણે કાળમાં કાયમ રહેનાર શાશ્વત પદાર્થ છે અને બને દુધ ને સાકરની જેમ મળીને રહેલ છે. તે બન્નેના ત્રણ ત્રણ ભેદ છે. ૧ સ્કંધ ૨ દેશ ને ૩ પ્રદેશ.
