________________
૯૮ પદ્યાનુવાદ -વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકરણ
–: શ્વાસોચ્છવાસ પ્રાણ :– શ્વાસોચ્છવાસ પ્રાણુ= શ્વાસ ને ઉચ્છવાસની ક્રિયા. અથવા શ્વાસોચ્છવાસગ્ય પુદ્ગલેને ગ્રહણ કરવા, તેને ધાસવાસરૂપે પરિણાવવા ને છોડી મૂકવાની કિયા, કે જે શ્વાસ દ્વારા લેવા મૂકવાને વ્યાપાર કહેવાય છે તે શ્વાસોચ્છવાસ પ્રાણ કહેવાય.
જીવને શ્વાસોચ્છવાસનામકર્મના ઉદયથી શ્વાસ લેવા મૂકવાની શક્તિરૂપ શ્વાસેáસલબ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. આ લબ્ધિ, શક્તિવિશેષરૂપ પર્યાતિના સહકારથી શ્વાસોચ્છવાસપ્રાણને ઉત્પન્ન કરે છે.
જો કે, વાસોચ્છવાસનામકર્મથી જીવને વાસવાસની લબ્ધિ =શક્તિ મળે છે, પરંતુ શક્તિવિશેષરૂપ પર્યાપ્તિ (ના સહકાર) વિના, વાસોચ્છવાસ
એવો છે કે, પ્રથમ સમયે બાંધે, બીજે સમયે અનુભવે અને ત્રીજે સમયે નિજરે. તીર્થકરો, યોગી કેવળી ભગવંતો ૧૪ મા અગિગુણસ્થાનકે, જ્યારે મન-વચન-કાયાની તમામ પ્રવૃત્તિરૂપ ત્રણે યુગોનો સર્વશે નિષેધ કરે છે, ત્યારે પાંચ હસ્તાક્ષના ઉચ્ચારણ જેટલા સમયમાં સકલકને ક્ષય કરી, સર્વાગિણી નિવૃત્તિરૂપ શાશ્વતાનંદમય મોક્ષપદને પામે છે. માટે યથાશય બાહ્ય પ્રવૃત્તિઓનો વિરોધ કરે એ સૌ કોઈ મોક્ષાર્થીની પ્રથમ ફરજ છે, એ આ કથનને સાર છે.
