________________
૮૪.
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકરણ
કઇ ઇન્દ્રિય કયા જીવને હેય? સ્પના- તમામ સંસારીને હોય છે. રસના- પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ ને વનસ્પતિરૂપ પાંચ સ્થાવર શિવાયના સર્વસંસારીને હેાય છે.
તથા સર્વનું જ્ઞાન થઈ જવું જોઈએ? અને એમ થતું નથી. માટે વ્યાપકતાદિ દેષને લઇને અમૂર્ત માની શકાય તેમ નથી જ.
- સુક્ષ્મ ચક્ષુ અમૂર્ત છે, એમ માનવામાં વ્યાપકતાદિ દોષ લાગુ પડે છે તે, અમે તેને મૂત માનશું.
જેન- જે સૂક્ષ્મ ચક્ષુ મૂર્ત છે એમ માનશે તો પણ તમારે નિસ્તાર નથી. કારણ કે તેમ માનવામાં પ્રાકાર ( કિલ્લા) વગેરે વિશાળ વસ્તુને તે ગ્રહણ કરી શકશે નહિ. જેમ નખ લેવાની નેરણું નાની છે, તેથી તે પિતાને ઉચિત નખનું છેદન કરી શકે છે, પરંતુ પર્વત છેદી શકતી નથી, તેમ ચક્ષને મૂર્ત માનવા છતાં, સૂક્ષ્મ હોવાથી કિલ્લા જેવા વિશાળ પદાર્થોને તે ગ્રહણ કરી શકે નહિં. કારણ કે તે તેની શકિતની બહારને વિષય થઈ જાય છે. માટે “સૂક્ષ્મ ચક્ષુ મૂર્ત છે એ તમારી વાત પણ સંગત થતી નથી.
ને- ચાલાકીથી આંખમાં ધૂળ ન નાંખો. અમારી વાત દીવા જેવી સુસંગત છે. જુઓ દીવાની જ્યોતિ મૂળ સ્થાનમ નાની હોય છે, આગળ જતાં વિસ્તાર પામે છે અને મોટી
