________________
૧ જીવતત્ત્વ ઇંદ્રિયપ્રાણ વન.
યના ઉપયાગ હાય, પરંતુ એકથી અધિકના ન હાય. સાર એ આવ્યા કે,–સંસારી હરકેાઇ જીવ એક કાળે એક ઉપયાગ (ઇન્દ્રિય) વાળા જ હાઇ શકે છે, માટે સ સ સારી ઉપયાગથી એકેન્દ્રિય પણ છે. અને દરેક સંસારી જીવને પાંચે ઇન્દ્રિયના ક્ષયાપશમરૂપ લબ્ધિ હાવાથી, લબ્ધિથી સર્વસંસારી પ ંચેન્દ્રિય પણ છે. પરંતુ દ્રવ્યઇન્દ્રિયનો અપેક્ષાએ પાત પેાતાની યાગ્યતા પ્રમાણે જીવા એક બે ત્રણ ચાર કે પાંચ ઇન્દ્રિયવાળા મનાય છે. અર્થાત જીવામાં એકેન્દ્રિયથી માંડીને પચેન્દ્રિયપણાના વ્યવહાર દ્રવ્યેન્દ્રિયની અપેક્ષાએ થાય છે.
93.
૧. પ્રશ્ન-ઉપર્યુકત ટાલીયાના ઉદાહરણમાં પાંચ ઇન્દ્રિયનું જ્ઞાન એકી સાથે થતું હૅાય એવા અનુભવ થાય છે, અને આપ કહે છે કે એક સમયે એક જ ઇન્દ્રિયનું જ્ઞાન થાય છે, તેા શું અનુભવને વિરોધ નહિં આવે
।
ઉત્તર— ના. તે સાચેા અનુભવ જ નથી. ભ્રમણારૂપ હાવાથી ખેાટા છે. કારણકે- ક્રમશ: એક એક ઇન્દ્રિય(થી)નું જ્ઞાન થાય છે, છતાં પણ સમયની અત્યંત સૂક્ષ્મતાના કારણે એક સમયે અનેક ઇન્દ્રિયના જ્ઞાનને આપણને ભ્રમ થાય છે. અને તેથી જ ભિન્ન ભિન્ન સમયે થતા ક્રમિક જ્ઞાનની આપણને ખબર પડતી નથી. દાખલા તરીકે— એક લષ્ટ પુષ્ટ હેલવાન
