________________
૧ જીવતત્વ. ઈ પ્રિયપ્રાણ વર્ણન.
૩૧.
સર્વ સંસારી જી લબ્ધિ અને ઉપગની અપેક્ષાએ એકેન્દ્રિય તેમજ પંચેનિદ્રય પણ
કહી શકાય છે. જુઓ– એકેન્દ્રિયથી માંડીને પંચેન્દ્રિય સુધીના સર્વ સંસારી જેમાં પાંચ ઇંદ્રિયની લબ્ધિ હોય છે. આ લબ્ધિ (ઈદ્રિયાવરણુ=મતિજ્ઞાનવરણના) પશમ૫ હોય છે. ઉપગ એટલે વિષયાવબોધ કરવાનો વ્યાપાર. જે એક સમયે એક જ હોય છે. લબ્ધિ જ્યારે એક જીવને એક સમયે પાંચે ઈન્દ્રિયની હેય છે ત્યારે ઉપયોગ એક જીવને એક સમયે એકજ ઈન્દ્રિયને હોય છે. માટે લબ્ધિ– (ઈન્દ્રિયોની અપેક્ષાએ હરકોઈ સંસારીજીવ પંચેન્દ્રિય કહી શકાય અને ઉપયોગઈન્દ્રિય) ની અપેક્ષાએ એકેન્દ્રિય પણ કહી શકાય.
પંચેન્દ્રિય ગણાતા જેમાં પાંચેય ઈન્દ્રિયને (દન્દ્રિયાવરણ= મતિજ્ઞાનાવરણ કર્મન) ક્ષપશમ છે, પાંચે દ્રવ્યક્તિ છે અને પાંચ ઈન્દ્રિયોના વિષયે પણ
જવાબ- વસ્તુતઃ લબ્ધિ નિવૃત્તિને ઉપકરણ, એ ત્રણના સમુદાયપજ ઉપયોગ છે. એટલે કે ઉપયોગ એ કાર્ય છે. અને ઉપયુંકત ત્રણને સમુદાય તેનું કારણ છે, છતાં ઉપચારથી અત કાર્યમાં કારણને આરેપ કરીને ઉપયોગમાં પણ ઈદ્રિય કહેલ છે.
