________________
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિચુત નવજ્ઞત્ત્વ. પ્રકરણ,
માજીદ હાય છે, છતાં પણ ‘એક સમયે એ ઉપયોગ ડાઇ શકતા નથી” એ સ્વભાવસિદ્ધ નિયમાનુસાર, એક સમયે એક ઈન્દ્રિયથીજ જ્ઞાન થઈ શકે છે. જેમકે
૭.
કોઇ ટાલીયા માણુસ, ખરે ખારે, ઉઘાડે માથે, એલચી વગેરે સુગન્ધિ વસ્તુવાળી કડક તલસાંકળી ખાતા ખાતા નદી ઉતરે છે. અહિં એકી સાથે પાંચ ઇન્દ્રિચાના વિષયા વિદ્યમાન છે. જીએ— ખરા અપાર હેાવાથી સૂર્યના પ્રચંડ કિરણાના તાપના ઉષ્ણુપ તથા નદીના વ્હેણુને શીતપ એ સ્પર્શેન્દ્રિયના વિષય છે, તલસાંકળીમાં રહેલી મધુરતા એ રસનેન્દ્રિયના વિષય છે, તલસાંકળીમાં નાંખેલી એલચી વગેરેની સુગંધ એ ઘ્રાણે ન્દ્રિયના વિષય છે, તલસાંકળીના સ્વરૂપ-રંગ એ ચક્ષુરિન્દ્રિયને વિષય છે અને તે ખાતાં કટ્ કર્ શબ્દ થાય છે તે શ્રોત્રન્દ્રિયના વિષય છે. આ રીતે એક કાળે પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયા મેાનુ છે, છતાં એક સમયે એક જ ઈન્દ્રિયથી જ્ઞાન થઇ શકે છે. એટલે કે– જે સમયે સ્પર્શેન્દ્રિયના ઉપયાગ હાય, તે સમયે રસનેન્દ્રિયાદિને ઉપયાગ ન હેાય અને રસનેન્દ્રિયના ઉપયેાગ હાય ત્યારે રસના શિવાયની એકેય ઇન્દ્રિયના ઉપયાગ ન હાય. આ રીતે એક સમયે પાંચમાંથી કાઇ પણ એક ઇન્દ્રિ
