________________
૧ જીવતત્ત્વ. પ્રાણનું સ્વરૂપ.
૫૩.
આ આત્મા આ જીવ મરી ગયો.” એ જે લેકમાં વ્યવહાર થાય છે, તેનો અર્થ એ જ છે કે આ ભવના (આ શરીર સબંઢ) પ્રાણેનો વિયાગ થયો, એટલે કે– આ જીવનના પ્રાણને છોડીને તે આત્મા પરલોકમાં ચાલ્યો ગયો, પરંતુ આત્માને વિનાશ થયો નથી. આથી અહિંસા-દયાના ઉપદેશની સાર્થક્તા પણ સાબીત થાય છે.
જુઓ અહિંસાનું લક્ષણ “પ્રમત્તiાત્ર ઘfuદશg. gi હિંસા, તમારે હૃવા”= પ્રમાદના ચોગથી
કે,–જે સમયે આ ભવનું આયુષ્ય પુરૂં થાય છે, તેથી અને તર બીજા સમયથી જ પરભવનું આયુષ્ય ચાલુ થઈ જાય છે, માટે પર ભવમાં જતા-વાટે વહેતા જીવને પણ આયુષ્યપ્રાણ તે નિરંતર ચાલુ જ છે, તો પછી દિવ્યપ્રાણનો વિયોગ તે ભરણુ” એવી મરણની વ્યાખ્યા જીવમાં કઈ રીતે ઘટી શકે ?
ઉત્તર-દ્રવ્યપ્રાણને વિયોગ તે મરણ તેને “આ ભવના દ્રવ્યપ્રાણને વિયોગ તે મરણ એ અર્થ છે, તેથી કરીને પરભવમાં જતા જીવને આ ચાલુ ભવના આયુષ્યપ્રાણનો વિયોગ જે સમયે થાય છે, તેના જ બીજે સમયે પરભવના આયુષ્યને ભલે આરંભ થઈ જાય, તેથી આ ભવના આયુબ(પ્રાણ)ના વિયોગને બાધ આવતું નથી. માટે મરણની વ્યાખ્યાને “આ ભવ સંબંધી પ્રાણનો વિયોગ' એવો અર્થ કરવાથી કઈ પણ જાતના દેષ કે બાધ શિવાય ઉપર્યુક્ત વ્યાખ્યા સુંદર રીતે ઘટી શકે છે
