________________
૧ વતત્વ. ઇન્દ્રિયનું સ્વરૂપ.
૬૩.
૪ ભેદ થયા, તે દરેકને સ્પર્શનેન્દ્રિયાદિ પાંચ સાથે ભેળવતાં (૫*૪=૨૦) કુલ વીશ ભેદ થાય, પરંતુ સ્પશનનિવૃત્તિવ્યન્દ્રિયને બાહ્યભેદ નહિં હેવાથી, તે એક ભેદને બાદ કરતાં દ્રવ્યેન્દ્રિયના કુલ ૧૯ ભેદ થાય છે. વળી પાંચેય ભાવેન્દ્રિયના . પણ લબ્ધિ ને ઉપયોગથી બબ્બે ભેદે ગણતાં ભાવે. ન્દ્રિયના કુલ ૧૦ ભેદ થાય છે. આ રીતે દ્રવ્યેન્દ્રિયના ૧૯ તથા ભાવેન્દ્રિયના ૧૦ મળી કુલ ૨૯ ભેદે ઇંદ્રિયોના થાય છે. (ઈન્દ્રિયેના ૨૯ ભેદની ગણત્રી. પ્રકાર ત્રીજે.]
નિવૃત્તિ ઉપકરણ બાહા ને અત્યંતર, ભેદથી દ્રવ્યેન્દ્રિય ચાર પ્રકારે તથા ‘લબ્ધિ ને ઉપયોગથી ભાવેન્દ્રિય બે પ્રકારે છે. તે દરેકના સ્પર્શનાદિ પાંચ પાંચ પ્રકારો છે, તેથી કુલ “૬૮૫=૩૦” ત્રીશ ભેદ થાય છે. પરંતુ બાહ્યસ્પર્શનનિવૃત્તિદ્રવ્યેન્દ્રિયનો એક ભેદ ઓછો થતાં કુલ ૨૯ ભેદે ઇંદ્રિયાના થાય છે.
