________________
૬૮,
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્વ પ્રકરણ
ઇન્દ્રિયભેદના અર્થ. દ્રન્દ્રિય પુક લમય જડ ઈનિદ્રય. અથવા ભાવે દ્રિય કારણ છ પુડલેની બનેલી ઈન્દ્રિય.
ભાવેન્દ્રિય= આત્માના પરિણામરૂ૫ ઈન્દ્રિય. નિવૃત્તિ= રચના અથવા આકૃતિ. અત્યંતર= અંદરના ભાગમાં રહેલ. બાહ્ય= બહારના ભાગમાં રહેલ. અત્યંતરનિવૃત્તિદ્રવ્યેન્દ્રિય=ઈન્દ્રિયના અંદરના ભાગની રચના. અથવા ઈંદ્રિયના અંદરના ભાગમાં રહેલી, આંખથી જોઈ ન શકાય તેવા સ્વચ્છ પુકલેની કે આત્મપ્રદેશની આકૃતિ. - બાહનિવૃત્તિદ્રવ્યેન્દ્રિય= ઈન્દ્રિયની બહારની રચના. અથવા બહારના ભાગમાં રહેલી, સઉને દેખાય એવી આકૃતિ.(જેમકે- કન્દ્રિયની કર્ણપપૈટિકા-કાનપાપડી તથા આંખના ડોળા વગેરે)
આ બહાર દેખાતી દરેક ઈદ્રિયેની આકૃતિ, બાહ્યનિવૃત્તિદ્રવ્યેન્દ્રિય કહેવાય છે. જ્યારે સ્પર્શેન્દ્રિયશિવાથની પ્રસિદ્ધ ચારે ઈન્દ્રિયની અંદરની ને બહારની આકૃતિ જુદી જુદી હોય છે, ત્યારે સ્પર્શેન્દ્રિયની અભ્યતરઆકૃતિ અને બાહાઆકૃતિ એક જ હોય છે. કારણ કે, શ્રોત્રેદ્રિય વગેરે ઇન્દ્રિયને કાનપાપડી વગેરે બાહ્ય
