________________
૫૮,
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્ત્વ પ્રકરણ.
શ્વાસ ચાલતું હોય ત્યાં સુધી પ્રાણી છવ ગણાય છે અને Aવાસ બંધ થવાથી “મરી ગયે” એમ મનાય છે
૫. ભાષા બોલવાની ક્રિયાપ વચનબળ પ્રાણની પ્રાપ્તિ કરાવવી, તે ભાષાપતિનું કાર્ય છે, આનાથી જીવ ભાષારૂપે બેલી શકે છે.
૬. વિચારશક્તિ ચિંતવન કે મનનપ મનેબળપ્રાણની પ્રાપ્તિ કરાવવી, તે મન:પર્યાપ્તિનું કાર્ય છે, આનાથી જીવ ઈચ્છાનુસાર ચિંતવન-મનન વગેરે કરી શકે છે.
આ પ્રમાણે જીવનનિર્વાહ માટે જીવને કરવા લાયક નવ પ્રાણપી નવ કાર્યો આ છ પર્યાપ્તિઓ તૈયાર થવાથી પ્રવર્તી શકે છે. તથા આયુષ્યપ્રાણ માટે કઈ પણ શક્તિની આવશ્યકતા રહેતી નથી, માટે તેની જનેતા કેઈ પર્યાપ્તિ માની નથી, અથવા આયુષ્ય પ્રાણને ટકાવવા માટે આહારપર્યાપ્તિ મુખ્યતયા સહકારી કારણ માની શકાય, કારણ કે, આહાર લીધા વિના લાંબુ જીવન ટકી શકતું નથી, એ અનુભવસિદ્ધ છે.
પ્રાણુ અને પર્યાપ્તિમાં તફાવત. પ્રાણું એ પ્રાણુઓની જીવનક્રિયાઓ છે અને પર્યાપ્તિઓ એ તે જીવનક્રિયા ચલાવવામાં સહાયદાત્રી
