________________
મંત્રની રચના અંગે વવિચાર
ટ
"
મંત્રરચના વણુ વડે થાય છે, એટલે માત્રવિદ્યાએ વણ અંગે વિશેષ વિચાર કરેલા છે. તેમાં પ્રથમ એ જણાવ્યું છે કે જાણિતારાન્તા વગેમન્ત્રાઃ પ્રીર્તિતાઃ—અકારથી શરૂ કરીને હકાર સુધીમાં જેટલા પણ વણી છે, તે બધાને વર્ણમંત્ર કહેવાય છે. ' આના અથ એ થયે કે કોઈપણ વ અર્થાત્ અક્ષર એવા નથી કે જે મંત્રરૂપ નથી.
વણુ અંગે વિશેષ વિચાર કરતાં વ્યાકરણમાં કહ્યું છે કે—
''
स्वरोष्माणो द्विजाः श्वेता, अम्बुमण्डलसंस्थिताः । कण्ठस्था भूभुजो रक्तास्तेजोमण्डलसंस्थिताः ॥ चु-पू- वैश्यान्वयौ पीतौ, पृथ्वीमण्डलभागिनौ । ક્રુ-ટૂ-જાવિયા સૂત્રો, વાયુમસમૌ ।।
સ્વરા એટલે ા થી અઃ સુધીના સેાળ વર્ણી અને ઉષ્માણ એટલે ફ્ શ્ર્ ર્ અને ૢ એ ચાર વર્ણો દ્વિજવગ એટલે બ્રાહ્મણુ વના છે. તેમના ર’ગ શ્વેત એટલે ધેાળા છે અને તે ખુમડળ એટલે જલમંડળમાં રહેલા છે.
કંઠસ્થ એટલે , વ, , પ્ અને હૈં એ પાંચ વર્ષાં ક્ષત્રિયવના છે. તેમના રંગ રક્ત એટલે લાલ છે અને તે તેજોમલ એટલે અગ્નિમ'ડલમાં રહેલા છે.
૬ વર્ગ એટલે ચ્છ્નન અને অ એ પાંચ વા તથા પ વગ એટલે પૂર્ણ્ ર્ અને મ્ એ પાંચ વ
