________________
૩૩૪
મંત્રવિજ્ઞાન
માનું પ્રચલન થયું છે. ગાયત્રીના ૨૪ અક્ષરામાં ચાવીસ દેવતાઓને 'નિવાસ છે. તે આ રીતે :~~~૧-ગણેશ, રનૃસિ ંહ, ૩–વિષ્ણુ, ૪–શિવ, પ–કૃષ્ણ, ૬–રાધા, ૭–લક્ષ્મી, ૮–અગ્નિ, હૂંન્દ્રિ, ૧૦-સરસ્વતી, ૧૧-દુર્ગા, ૧૨-હનુમાન, ૧૩–પૃથ્વી, ૧૪-સૂર્ય, ૧૫-રામ, ૧૬-સીતા, ૧૭ ચંદ્ર, ૧૮–યમ, ૧૯– બ્રહ્મા, ૨૦–વરુણુ, ૨૧-નારાયણ, ૨૨-હયગ્રીવ, ૨૩–ર્હંસ તથા ૨૪–તુલસી. આ દેવી-દેવતાઓના જુદા જુદા ગાયત્રીમંત્રાની રચના પણ મળે છે. જેમકે વાય વિષે, વસ્તુખ્તાર ધીમહિ । તનો ઇન્તી પ્રોવષાદ । આ રીતે બધા દેવાના ગાયત્રીમંત્રોનાં ત્રણ પદો હાય છે અને તેમાં વિષે, ધીમહિ અને પ્રોદ્ઘાત્ આ ત્રણે પદો અવશ્ય રહે છે. અન્ય દેવતાઓની ગાયત્રીરચના પણુ આ રીતે જ થઈ શકે છે. જૈન—ગાયત્રી, પદ્માવતીગાયત્રી, ભૈરવગાયત્રી વગેરેમાં પણ આવી જ રીતિના ઉપયેગ થાય છે. શ્રીવિદ્યાના પંચઃ -શાક્ષરી મંત્ર અને ષાઢશાક્ષરી મત્રોમાં રહેલા વર્ણાના અ ગાયત્રીમંત્ર જેવા છે. એટલે આ પરથી આપણે ગાયત્રી “મત્રની મહત્તાનું મૂલ્યાંકન કરી શકીએ.
·
ગાયત્રી અને તંત્ર:
શારદાતિલકના એક્વીશમા પટલમાં ગાયત્રી મંત્ર વડે વિવિધ તાંત્રિક સાધનાઓ જેમકે ગ્રહશાંતિ માટે દૂધવાળા વૃક્ષાની સમિધા વડે હવન, સદોષ શાંતિ માટે જલ વડે -તપ, અભિચાર શાંતિ માટે પંચગવ્ય સાથે સમિધાનુ હવન, પૃથ્વીમાં ખાડા કરી તેમાં ત્રિશૂલ અને મંત્ર લખી
.
