________________
૩૩૮
મંત્રવિજ્ઞાન જપ કરવાને સામાન્ય રીતે નિષેધ કરેલો છે. મંત્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થયા પછી આ નિષેધ સિદ્ધને નડતો નથી.
મન તથા ઈન્દ્રિયને પ્રસન્ન તથા સ્વાયત્ત કરી સામાન્ય રીતે આસન ઉપર સાધકે પૂર્વાભિમુખ કે ઉત્તરાભિમુખ બેસવું. આસન ઉપર ટટ્ટાર, કરેડરજજુ સીધું રહે તે રીતે બેસવું. અને દૃષ્ટિ નાકની અણના અગ્ર ભાગ ઉપર રાખવી. તંત્રગ્રંથોમાં જપ કરતી વખતે બેસવાની દિશાનું વિશિષ્ટ ફળ પણ કહેલું છે. શિવપુરાણમાં કહ્યું છે કે, પૂર્વાભિમુખ કરેલ જપ વશીકરણમાં અને દક્ષિણાભિમુખ જપ અભિચાર-કર્મમાં ઝટ સફળતા આપનારે છે. પશ્ચિમાભિમુખ જપ ધનપ્રાપ્તિ કરાવનાર અને ઉત્તરાભિમુખ જપ શાન્તિદાયક છે. સાધકે આ વિધાન ખ્યાલમાં રાખીને જપ કરતી વખતે બેસવાની દિશાની પસંદગી કરવી જોઈએ.
વસ્ત્રાદિક
સાધકે શ્વેત સ્વચ્છ વસ્ત્ર સામાન્ય રીતે પસંદ કરવા ઈષ્ટ ગણાય. કેઈ ખાસ સાધના અને રક્ત વસ્ત્ર કે પુષ્પની માળા કહેલી હેય તે તે પ્રમાણે અનુસરવું. શીવેલું અંગરખું, ટેપી, પાઘડી, વગેરે ધારણ કરવા નહિ. ખભે ઉપવસ્ત્ર રાખવું. નગ્ન બનીને, ગળું કપડું લપેટીને કે અશુદ્ધ શરીરે જપ કરવા બેસવું નહિ. સૂર્ય, અગ્નિ, બ્રાહ્મણ, દેવતા તથા બીજા શ્રેષ્ઠ પુરુષોની હાજરીમાં તેમની તરફ પીઠ કરીને જપ કરવા નહિ.
જપ કરતી વખતે કૅધ, મદ, છીંકવું, ઘૂંકવું, બગાસું
