________________
મંત્રવિજ્ઞાન
૬-શાય-માચન-પુરાણામાં ગાયત્રીના શાપને લગતી એ થાઓ સક્ષેપમાં આ રીતે મળે છેઃ (૧) બ્રહ્માજીની પહેલી પત્ની સાવિત્રી પતિની આજ્ઞા હેાવા છતાં એક યજ્ઞમાં સંમિલિત ન થઈ, ત્યારે મીજી પત્ની ગાયત્રીએ તેમની આજ્ઞાનુસાર યજ્ઞમાં સહયેાગ આપ્યા. તેથી અસતુષ્ટ થતાં સાવિત્રીએ ગાયત્રીને શાપ આપ્યા કે તારી શક્તિ નષ્ટ થશે. પછી દેવેના અનુનય—વિનયથી પ્રસન્ન થઈ સાવિત્રીએ શાપેાદ્વાર મંત્ર આપ્યા.
ર
(૨) એક વાર બ્રહ્મા, વશિષ્ટ અને વિશ્વામિત્ર એ ત્રણે વ્યક્તિઓએ પેાત પેાતાની સ્વતંત્ર સૃષ્ટિ ચલાવવા માટે ગાયત્રી દેવીની ઉપાસના કરી, છતાં ગાયત્રી દેવીએ સૃષ્ટિ રચવાનું સામર્થ્ય તેમને આપ્યું નહિ, તેથી રુષ્ટ થઈ ને તેમણે શાપ આપ્યા અને પછી દેવાની પ્રાથનાનુસાર શાપ-વિમાચનના ઉપયોગ દર્શાવ્યા.
આ રીતે શાપવિમાચનમત્રાના પ્રથમ જય કરવાથી ગાયત્રીજપ શીઘ્ર ફળદાયી નીવડે છે. શાપાદ્વાર માટે મત્ર નીચે પ્રમાણે હાય છે :
ॐ यद्ब्रह्मेति ब्रह्मविदो विदुस्त्वां पश्यन्ति धीराः । सुमनसो वा गायत्रि त्वं ब्रह्मशापाद्विमुक्ता भव ॥ ૭-હવન–હામના વિધિ પ્રાયઃ પ્રસિદ્ધ છે. ( ૮–૯) તેમજ તપણુ અને માન પણ તેનાં જ ગેા છે.
'
