________________
૪૬
મંત્રવિજ્ઞાન સગી આંખે નિહાળીએ છીએ, તે પછી સાધનામાર્ગને સાચી રીતે અનુસરનારે સિદ્ધિની સમીપે નહિ પહોંચે એમ માનવાનું કારણ શું છે? તાત્પર્ય કે તે અવશ્ય પહોંચવાને.
પરંતુ પ્રશ્ન છે અંતરા ઓળંગવાને, માર્ગમાં જે કંઈ મુશ્કેલીઓ, મુશીબત કે વિને આવે તેને વટાવી જવાને, પૂજા, ધ્યાન, જપ આદિ કાર્યક્રમ બરાબર ચાલતે હોય એવામાં એકાએક શરીર લથડે અને ગભરાઈ જઈને સાધના છેડી દઈએ તે સિદ્ધિની સમીપે શી રીતે પહોંચાય?
સાધના દરમિયાન શરીર લથડે નહિ તે માટે જ હિતકર અને હળવું ભજન કરવાનું છે અને તે પણ એકજ વાર લેવાનું છે. વળી નિત્ય પ્રાણાયામ કરવાને જે નિયમ ઘડેલો છે, તે પણ તંદુરસ્તી જાળવવામાં ઉપયોગી છે. એકંદરે તેની સમસ્ત પરિચય શરીર તથા મન બંનેને તંદુરસ્ત રાખે તે રીતે નિર્માયેલી છે, એટલે તેનું પાલન કરવાથી શરીર સ્વસ્થ અને તંદુરસ્ત રહે તેમ છે. આમાં વિચારવા જે માત્ર એક જ પ્રશ્ન છે કે જપ માટે ક્લાકે સુધી એક આસને બેસતાં હલન-ચલન ઘણું ઓછું થઈ જાય તેથી મંદાનિ થવાને ભય ખરે કે નહિ? ઘણાખરા રે મંદાગ્નિમાંથી લાગુ પડે છે, એ જોતાં તેનું નિવારણ અવશ્ય કરવું જોઈએ. ' ' આ પ્રશ્નનું નિરાકરણ એ છે કે સાધકે સાયંકાળે બે-ત્રણ માઈલ પગે ચાલીને અવશ્ય ફરી આવવું જોઈએ.
