________________
૩૦૮
મંત્રવિજ્ઞાન ગુરુની આવશ્યકતા હોય છે અને તે પિતાના આચાર પ્રમાણે દીક્ષિત થાય તે જ તેની આરાધના ફળવતી નીવડે છે. એવી માન્યતાના આધારે જૈનધર્મમાં પણ ગુરુની આવશ્યક્તા અભીષ્ટ છે. નમસ્કારમંત્રમાં રહેલા આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુઓનાં વંદન આ વાતને બળ આપે છે. જૈન શ્રમણોએ પણ મંત્રશાસ્ત્ર અને ઉપાસના સંબંધી જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે દીક્ષાના મહત્વને સ્વીકાર્યું છે. આચાર્ય શંકરના શબ્દોમાં દીક્ષાની જ આવશ્યક્તા દર્શાવાયેલી છે તે ખરેખર સર્વ સંપ્રદાયમાં ગ્રાહા બની છે. તેમણે કહ્યું છે કે-મુર્તિ ચોમો અતિ ગુણકક્ષાક્ષરતમ–અર્થાત તે મુનિ અથવા સાધક ગુરુ વડે અપાયેલી દીક્ષાને લીધે સમસ્ત અજ્ઞાનથી મુક્તિ પામી કેઈ પણ જાતના મહને પામતો નથી. એટલે આજના દુરાગ્રહી સાધકે જે છપાયેલાં પુસ્તકો વાંચી સાધનામાં પ્રવૃત્ત થાય છે, તે ઘણુવાર ઉત્તમ ફળના બદલે જીવનભર માટે કષ્ટને વહેરી લે છે. માનવ ભૂલનું ભાજન છે જ્યારે સાધનાને માર્ગ તલવારની ધાર જે તીણું છે, તેથી દીક્ષા લેવી જ જોઈએ. દીક્ષા એ ગુરુ વડે અપાયેલી અનુગ્રહશક્તિ છે. આચાર્ય અભિનવગુપ્ત “તંત્રાલોકમાં દીક્ષાની વ્યુત્પત્તિ કરતાં કહ્યું છે કે-જ્ઞાનની વાસ્તવિક્તા અપાય છે અને પાશવિક બંધને કપાય છે, એટલે દાન તથા ક્ષયના સગથી દીક્ષા શબ્દ બને છેષ મંત્રશાસ્ત્રમાં દીક્ષાનું મહત્વ ઘણું ઘણું વખણાયેલું છે, તેમ જ જૈન શ્રમણે પણ આ વિષે ५-दीयते ज्ञानसदभावः, क्षीयते पशुबन्धनम् ।
નક્ષપાયુng, રીક્ષા તેને જોતા I-તંત્રાલેક.
