________________
૩૨૦
મંત્રવિજ્ઞાન શ્રદ્ધા રાખવાને ઉપદેશ આપે છે. શ્રમણ મુખ્યત્વે જ્ઞાનસાધના અને પર્યટન કરનારા હોય છે, તેથી વિવિધ પ્રદેશમાં ચાલતી પ્રક્રિયાઓને ખ્યાલ આવવામાં વાર લાગતી નથી અને સ્વધર્મનુયાયીઓને રૂઢિમાર્ગથી બચાવીને ઉત્તમ માર્ગ ઉપર લાવવા માટે શેધ–બળપૂર્વક સાચા શાસ્ત્રીય જ્ઞાનનું પ્રવર્તન કરવા ઈચ્છે એ સહજ છે. તેનું પરિણામ આ બધાં શાસ્ત્રોમાં આપણે જોઈ શકીએ છીએ. યતિસમુદાયે આ વિજ્ઞાનમાં ઘણે ફાળો આપે છે અને જે પ્રયોગ સાધુસાધ્વીઓ ન કરી શક્તા કે સાધુધર્મમાં બાધા કરનારા પ્રાગેને પતિવર્ગ લોકકલ્યાણ માટે કરતા. તેથી જ આજે પણ યતિસમુદાય પ્રત્યે જનસામાન્યનું બહુમાન છે. મંત્ર, યંત્ર, તંત્ર, ચાગ અને સ્વરેચ આ પાંચેય અમૃતનું એક સ્થળે જ્ઞાન આપવા જે પ્રયત્ન જૈન ધર્મમાં થયા છે, તેનું આ સંક્ષેપમાં નિદર્શન છે.
જૈનાચાર્યો અને તેમના ગ્ર
મંત્રશાસ્ત્રને લગતા ની રચના વિશાળ છે. જૈનાચાએ આરંભકાળથી જ આ વિષય ઉપર લખવાને આરંભ. કર્યો હતે. આગમાં મુખ્યત્વે “મહાનિશીથસૂત્રમાં પંચનમસ્કાર-મંત્ર અને સૂરિમંત્રને લગતાં મંત્રવિધાનેને વિશેષ. ઉલ્લેખ મળે છે. પછી વિજજા–વિદ્યાઓનાં નામે–પઉમચરિયું, ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર વગેરે ગ્રંથમાં મળે છે. દિગંબર. -સંપ્રદાયનું પ્રવર્તન પ્રધાનપણે દક્ષિણમાં હોવાથી ત્યાંનાં.
