________________
[ ૩૩ ] મંત્રપ્રયોગો
મંત્રસિદ્ધિ થયા પછી તેને પ્રવેગ કરવામાં આવે છે. આ પ્રયોગના હેતુ તથા પ્રકારો અને મંત્રશાસ્ત્રમાં ઘણી વિચારણા થયેલી છે. અન્ય શબ્દોમાં કહીએ તે તેના અર્ધા ઉપરને ભાગ માત્ર આ જ વિષયમાં રોકાયેલ છે.
એ તે પૂર્વે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે મંત્રસાધના મુક્તિ તેમજ ભુક્તિ અને માટે થાય છે. તેમાં મુક્તિ માટે સાધના કરનારા વૈદિક પરંપરાના સાધુએ, મુનિઓ, સંન્યાસીએ, ત્રષિઓ તથા ગૃહસ્થ સ્ત્રી-પુરુષે મોટા ભાગે પ્રણવમંત્રને એટલે કે ઉષ્કારને આશ્રય લે છે અને તેના દ્વારા ચિત્તશુદ્ધિ કરી અનુક્રમે આત્મદર્શન સુધી પહોંચે છે. આ વખતે અનેક પ્રકારની સિદ્ધિઓ પ્રકટ થાય છે અને તે સિદ્ધ પુરુષની કેટિમાં વિરાજે છે.
આ રીતે મુક્તિ માટે કારની સાધના કરનાર મોટા ભાગે જપ તથા સ્થાનને જ આશ્રય લે છે, એટલે કે ચૌગિક
