________________
મંત્રશાસ્ત્ર અને જૈન શ્રમણે
૩૦૩ ઉક્તિ પ્રમાણે સમસ્ત જૈન-ધર્માવલંબીઓને માંત્રિક ઉપાસનામાં પ્રવૃત્ત કર્યા. તેમાં સુષ્ટિ, પ્રલય, દેવતાપૂજા, સર્વસાધન, પુરશ્ચરણ, કર્મ–૧-શાંતિ, ૨-વશીકરણ, ૩-સ્તંભન, ૪વિષણ, ૫-ઉચાટન તથા ૬–મારણ, સાધન અને ધ્યાનગની પ્રમુખતાને અનુલક્ષી ઘણુ ગ્રંથની રચના થઈ છે. આટટ્યું જ નહિ પણ શાસ્ત્રીય રીતે પણ જૈનાચાર્યોએ તેમાં ઘણાં સુધારા-વધારા કરેલા છે. અન્ય સંપ્રદાયમાં સૂત્રરૂપે સૂચવેલા પગેને શાસ્ત્રીય વિધિ, તેમાં થતાં કર્મોની વ્યવસ્થિત ઓળખાણું અને તે અંગે એક્શી વધારે પડતા પ્રયોગને સચોટ પરિચય જૈનશ્રમની સ્વાધ્યાયનિષ્ઠા અને હેશ શાસ્ત્રજ્ઞાનને પુરવાર કરે છે. કેટલીક વિદ્યાઓ, હાજરાત (નખદર્પણ ના જુદા જુદા પ્રકારે, કજલાવતાર, ઘટાવતાર, પુષ્પાવતારના પ્રયોગે, અંજનના તદ્દન નવા ઉપયોગ, બીમારીઓને મટાડવા માટે જાતજાતની ચૂલિકાઓના પ્રયોગે તથા યંત્રોના-પતાકા, અંક, રેખા, અક્ષર અને નામમૂલક પ્રકારની સાથે જ પુરુષ -અને દેવતાઓની આકૃતિમાં બીજાક્ષ, અંકે અને મંત્રોને ધરાવતા યંત્રો, એકાક્ષરથી માંડીને શતાક્ષરી અને સહસાક્ષરી મંત્રીમાલા મંત્રની સાધનાઓ તથા ત્રાટકાદિ તાંત્રિક પ્રયોગની સાથેજ આયુર્વેદને અનુસરતા મંત્રપ્રયોગ પૂર્વક ઔષધના વધ્યત્વદોષ, પુત્રપ્રાપ્તિ, બાલ-ચિકિત્સા સંબંધી સંખ્યાબંધ પ્રયોગને જોઈ આપણે જૈનાચાર્યોની જ્ઞાન-ગરિમાને આંકવામાં અસમર્થ બની જઈએ છીએ. નાનામોટા પારદ-પ્રયોગોને ગ્રંથબદ્ધ કરી જગતના કલ્યાણ માટે માતૃભૂમિના પગપાળે પ્રવાસ કરતા જૈનશ્રમણે આજે પણ લોકકલ્યાણની ભૂમિકામાં અગ્રણ છે, એમ કહીએ તે પણ અયુક્તિ ન કહેવાય.
