________________
[૩૫] ઉપસંહાર
મંત્રશાસ્ત્ર એક મહત્વને વિષય હોવા છતાં આજે તેનું અધ્યયન-અધ્યાપન જોઈએ તેવું થતું નથી કે તેના સાધક-માધક અંશે અંગે પુષ્ટ પ્રમાણભૂત ચર્ચા-વિચારણા થતી નથી. આપણુ વિદ્વાનેને મેટો ભાગ તેના પ્રત્યે ઉપેક્ષા સેવે છે, અથવા થડા ઉપરચેટિયા ઉલ્લેખે કરીને સોપ માને છે, પરંતુ ધર્મશાસ, દર્શનશાસ્ત્ર અને ગશાસ્ત્રની જેમ આ શાસ્ત્રનું અધ્યયન-અધ્યાપન કરવા ચોગ્ય છે અને તેમાંથી જે નવનીત સાંપડે, તે વિનમ્ર ભાવે જિજ્ઞાસુઓ સમક્ષ રજૂ કરવાની જરૂર છે.
અંગ્રેજી શાસન દરમિયાન સહેતુક એવો પ્રચાર ચાલુ હતું કે પ્રથમ આપણે અસંસ્કૃત હતા, અનેક પ્રકારના વહે અને કુરિવાજોમાં સપડાઈ ગયા હતા તથા આપણું શાસ્ત્રોમાં તથ્ય કરતાં અતથ્ય વધારે હતું, એટલે કે સત્ય હકીકતો રજૂ કરવાને બદલે અતિશક્તિ ભરેલી કે કલ્પિત વસ્તુઓ રજૂ કરવામાં આવી હતી. આવા સતત પ્રચારના પરિણામે
