________________
૧૫૮
મંત્રવિજ્ઞાન લખાઈ ગયા પછી એ પતરાને અનુક્રમે દૂધ, ઘી, મધ તથા પાણીમાં ડૂબાડવું. ત્યારબાદ એ મંત્ર અને પૂજા, ધ્યાન, જપ, હમ આદિ નિત્ય નિયમ મુજબ કરવા, એટલે મંત્રસિદ્ધિ થશે.
અહીં પ્રાસંગિક એટલું જણાવીશું કે ભારતવર્ષે મંત્ર અને યંત્રવિદ્યામાં અપૂર્વ પ્રગતિ કરી હતી, તેમ તંત્રવિદ્યામાં પણ અપૂર્વ પ્રગતિ કરી હતી. અહીં તંત્રવિદ્યાથી
અદ્દભુત વનસ્પતિઓ, જડીબુટ્ટીઓ, રસાયણે તથા અન્ય વસ્તુઓના વિશિષ્ટ સાજને કરવાની વિદ્યા સમજવી.
આ વિદ્યાની વિશેષ પ્રગતિ સિદ્ધનાગાર્જુન આદિ મહાત્માઓને આભારી છે. સિદ્ધ નાગાર્જુન મહાન મંત્રવાદી હતા, ઉપરાંત તેમણે વર્ષો સુધી પહડ અને જંગલમાં ઘૂમીને જુદી જુદી વનસ્પતિઓ તથા જડીબુટ્ટીઓ વગેરેને પરિચય કર્યો હતો, તેની વિશેષતાઓ શોધી કાઢી હતી અને તેના રસસિદ્ધિ વગેરે માટે સફલ પ્રાગે ક્યાં હતા. તાંબાને તપાવી તેના રસમાં સિદ્ધ કરેલે વનસ્પતિ આદિને રસ રેડતાં સુવર્ણ થાય તેને રસસિદ્ધિ કહે છે.)
વિશેષ આનંદની વાત તે એ હતી કે તેમણે આ રીતે જે જે પ્રગે કર્યા હતા, તેની નોંધ રાખી હતી અને તેનું વગીકરણ કરીને એક ગ્રંથ રચ્યું હતું. આ ગ્રંથ કોઈના હાથમાં ચાલ્યું ન જાય તે માટે તેને નિરંતર ડાબા કક્ષમાં (ડાબા હાથની બગલમાં) રાખી મૂકતા. આથી તેમને ડાબા હાથ નકામા થયે હતું અને તે ગ્રંથ “કક્ષી તરીકે ઓળખાય હતે. . . .
