________________
મંત્રશુદ્ધિનાં દશ ઉપાય
૧૨૧ આ દોષની સાથે જ બીજા પણ દોષ ટીકાકાર શ્રી રાઘવભટ્ટ બતાવ્યા છે, તે આ રીતે જાણવા? ” (૧) મીલિત-કર્મમાં અતિ જડ અને સાધકે પિતે જ
- મંત્રની ચેજના કરી હોય તેને મીલિત કહે છે. (૨) વિપક્ષસ્થ-શત્રુપક્ષને આશ્રય રાખનાર હોય તેને
વિપક્ષસ્થ કહે છે. (૩) દારિત-આદિ, મધ્ય અને અંતમાં કાર ન હોય
તેને દારિત કહે છે. () સૂક-ન્યાસ વગરના મંત્રને મૂક કહે છે. (૫) નગ્ન-પલ્લવરહિત મંત્રને નગ્ન કહે છે. (૬) ભુજ ગમ-ઋષિ, દેવતા અને છંદ વગરના મંત્રને
ભુજંગમ કહે છે. (૭) શૂન્ય-જે મંત્ર જપ કરતી વખત બીજો માણસ
સાંભળે છે, તે શૂન્ય કહેવાય છે. () હત-જે મંત્રના અતે કેઈબીજ ન હોય તેને હત કહે છે.
આ દેશે મુખ્યતઃ કામ્ય કર્મ કરનાર સાધકે અવશ્ય જાણું દોષનિવૃત્તિ માટે મંત્ર-સંસ્કાર કરવા જોઈએ. જે મુક્તિ અથવા ઈશ્વરકૃપા માટે જપ કરવું હોય તે તે માટે સંસ્કારની આવશ્યક્તા નથી, એમ શાસ્ત્રકારોનું કહેવું છે.
અહીં મંત્રોના જે દોષ કહ્યા છે, તે વિદ્યાઓના દે પણ જાણવા. “ચણામન્નાથા વિદ્યા મેમિના પરસ્પર
અહીં એટલી સ્પષ્ટતા કરવી ઉચિત લેખાશે કે નૈગમિક મંત્રો ઍટલે વેદોક્ત મંત્રોમાં તેમજ શાબર મંત્રોમાં આ
