________________
સાધનાસ્થલ
૧૩૯ તરત ચાલ્યા જવાનું મન થાય છે, તેથી મંત્રસાધનાનું સ્થાન પવિત્ર તથા સ્વચ્છ હેવું જોઈએ, એ નિર્વિવાદ હકીક્ત છે.
ચારસંહિતામાં કહ્યું છે કે— गोशाला वै गुरोगेंहं देवायतनकाननम् । पुण्यक्षेत्र नदीतीरं, सदा पूर्त प्रकीर्तितम् ।।
શાલા, ગુરુનું ઘર, દેવાલય, વનપ્રદેશ, તીર્થભૂમિ અને નદીને કિનારે સદા પવિત્ર કહેલા છે.” તાત્પર્ય કે આ બધાંની ગણના પવિત્ર સ્થાનમાં થતી હોવાથી મંત્રસાધકે તેને પસંદગી આપવા જેવી છે.
પ્રથમ આપણા દેશમાં ગાયનું પાલન-પોષણું ઘણી સારી રીતે થતું અને તેથી સ્થળે સ્થળે સ્વચ્છ સુંદર શાળાએ હતી. ત્યાં જવાથી સાધકને વારંવાર ગાયમાતાનાં દર્શન થતાં, તેને સ્પર્શ કરવાને અવસર મળતું અને પવિત્રતાને અનુભવ થતું. પરંતુ કાલબળે પરિસ્થિતિમાં પરિવર્તન થયું અને ઘણું. લેઓએ ગાને પાળવા-પષવાનું છેડી દીધું. પરિણામે ગોશાળાઓની સંખ્યા ઘટી ગઈ અને સ્વચ્છ સુંદર શાળાનાં દર્શન દુર્લભ થઈ પડ્યાં. આજે શાળાનું જે ચિત્ર આપણી સમક્ષ છે, તે જોતાં મંત્રસાધના માટે ત્યાં જવાનું દિલ થાય તેમ નથી. સંભવ છે કે વર્તમાન કાલે ગેપાલન અંગે જે પ્રવૃત્તિઓ જોર પકડી રહી છે, તેના પરિણામે ભારતવર્ષમાં સ્થળ–સ્થળે, ગામે-ગામે સ્વચ્છ સુંદર ગોશાળાઓ સ્થપાય અને ફરી તે મંત્રસાધના માટે પસંદગી પામે.
છે.
