________________
૪૮
મંત્રવિજ્ઞાન તપશ્ચર્યા કર્યા વિના, તેમના જેવી ત્રિકાલજ્ઞ બુદ્ધિ-શક્તિ પ્રાપ્ત કર્યા વિના જે અંગ્રેજી શિક્ષિત વિદ્વાને દેવ-દેવીની તેમજ શાસ્ત્રને ઊંડે અભ્યાસ અને સત્યને અનુભવ કર્યા વિના તથા મૂર્તિપૂજાની નિંદા કરે છે, તે વાસ્તવમાં અજ્ઞાની અને અગ્ય છે?
એક વિચારકે વિશેષમાં કહ્યું છે કે “બાળકને જેમ તેના માતા-પિતા પ્રથમ માટી કે લાકડાના ગાય, ઘેડા, હાથી, મોર, ચકલી આદિ બતાવી તે સંબંધી જ્ઞાન આપે છે અને માટી વય થતાં તે બાળક તે પશુ-પક્ષીને જોતાં જ બરાબર ઓળખી કાઢે છે, તેમ મૂર્તિપૂજા અને ઉપાસના એ સંસારી છે માટે પગથિયારૂપ છે. કેમ કે તે જ ઉપાસના, પૂજન-અર્ચન કરતાં સાધકને ઉચ્ચ પ્રકારનું જ્ઞાન થાય છે અને અને તે દેવ-દેવીને સાક્ષાત્કાર કરે છે
મંત્રદેવતાનું અર્ચન યંત્ર બનાવીને અથવા કોઈ વસ્તુ વિશેષ પર ધારણ કરવાથી પણ થઈ શકે છે, તે આગામી પૃષ્ઠોનું અવલોકન કરતાં સ્પષ્ટ સમજાશે.
પૂજન માટે પાંચ પ્રકારની શુદ્ધિ અપેક્ષિત છે. તે અને કુલાર્ણવતત્રમાં કહ્યું છે કે
आत्मास्थाने मन्त्रद्रव्ये देवशुद्धिस्तु पञ्चमी ।
यावन्न कुरुते देवि ! तस्य देवार्चनं कुतः॥ ' “જે સાધક આત્મા, સ્થાન, મંત્ર, દ્રવ્ય અને દેવની શુદ્ધિ કરતો નથી, તેને હે દેવી ! દેવાર્ચન ક્યાંથી થાય ?
