________________
૨૪૦
મંત્રવિજ્ઞાન
(૬) નિદ્રા, આળસ કે અગાસાં ન આવે તેવી શરીર
સ્કૃતિ રાખવી.
(૭) મિથ્યા, અપ્રિય તથા મહુભાષણ કરવું નહિ. જે વચન તથ્યથી રહિત હાય, તે મિથ્યા કહેવાય છે. જે વચન સાંભળતાં અતિ કડવુ કે કઠોર લાગે, તે અપ્રિય કહેવાય છે અને જે ભાષણ જરૂર કરતાં લાંખુ થાય કે શરૂ કર્યાં પછી અટકે જ નહિ, તે બહુભાષણ કહેવાય છે.
(૮) જરૂર હેાય તે જ ખેલવુ, અન્યથા મૌન ધારણ કરવું. મૌનથી શક્તિના સંચય થાય છે અને મનને એકાગ્ર કરવામાં માટી સહાય મળે છે. વળી જરૂર જેટલું જ ખેલવાથી અનેક પ્રકારની ખાટી અથડામણેાને ટાળી શકાય છે.
(૯) ધ કરવા નહિ. ધથી મનના ઉશ્કેરાટ વધે છે અને તેનુ પરિણામ ઘણુ ખરાખ આવે છે. ભગવદ્ગીતામાં કહ્યું છે કે
क्रोधाद् भवति संमोहः संमोहात् स्मृतिविभ्रमः । स्मृतिभ्रंशाद् बुद्धिनाशः बुद्धिनाशात् प्रणश्यति ।
ક્રાયથી સમાહ થાય છે, સમાહથી સ્મૃતિવિભ્રમ. થાય છે, સ્મૃતિવિભ્રમથી બુદ્ધિના નાશ થાય છે અને બુદ્ધિના નાશ થતાં મનુષ્ય સર્વ પ્રકારે નાશ પામે છે.'
અન્ય ધર્મ શાસ્ત્રામાં પણ ાધને એક મેટા આધ્યાત્મિક દોષ સમજીને તેના ત્યાગ કરવા પર ભાર મૂકાયેલા છે. (૧૦) ચિત્તની ચંચળતાના ત્યાગ કરવા, અર્થાત્ તેને
