________________
ચંદ્રની આવશ્યકતા
રવણ આકૃતિના પણ હોય છે, તે કેટલાકની રચના સાંસ્કૃતિમાં થયેલી હોય છે. વળી અશ્વ, ગજ, ગરુડ, કુફ્ફટ તથા મજ્ય વગેરેની આકૃતિએ પણ યંત્રમાં અવકી શકાય છે અને મનુષ્યાકૃતિનાં પણ વિવિધરૂપે દર્શન થાય છે.
આ રીતે યંત્રમાં આકૃતિને પાર નથી, આમ છતાં તેમાં વર્તુળ, ત્રિકોણ અને ચતુષ્કોણની મુખ્યતા છે.
યંત્રમાં ગઠવણ પણ અતિ મહત્વની વસ્તુ છે, એટલે જે દેવ, દેવી, તેમને પરિવાર, બીજાક્ષરે, અન્ય વણે, અકે કે વિશિષ્ટ આકૃતિઓ જ્યાં સ્થાપવાનું વિધાન હોય ત્યાં જ સ્થાપવા જોઈએ. તેમાં કંઈ પણ ફેરફાર ચાલી શકે નહિ. સંચામાં અનેક પ્રકારની કળ હોય તે જ તે સંચે કામ આપે છે, તેમ યંત્રમાં પણ સમજવું.
અમુક યંત્રમાં જે બીજે ન લખવા જોઈએ, તે લખાય તે ઉપદ્રવ થાય છે. આવા અનેક કિસ્સાઓ અમારા જાણુવામાં આવ્યા છે, તેથી જે મંત્ર લખવાને કે તૈયાર કરવાને હોય તેની રચના પ્રથમથી બરાબર સમજી લેવી જોઈએ.
ચંન્ને મુખ્યત્વે બે પ્રકારના હોય છે : (૧) પૂજન રોગ્ય અને (ર) પ્રાયોગિક તેમાં પૂજન થેગ્ય યંત્ર સેના ચાંદી, ત્રાંબા, કાંસા કે પંચધાતુના બનાવવામાં આવે છે અને પ્રાયોગિક ય ભૂર્જ પત્ર, કાગળ કે જે વસ્તુ પર લખવાનું વિધાન હોય તેના પર લખવામાં આવે છે.
પૂજન માટે જે યંત્ર બનાવવામાં આવે છે, તે ત્રણ પ્રકારના હોય છે : (૧) પાતાલયંત્ર, (૨) ભૂપૃષ્ઠયંત્ર અને
