________________
પૂજન-અર્ચન
ઉપર આ રીતે શરીરના જુદા જુદા ભાગો પર મંત્રનીજોની સ્થાપના કરવાને અર્થ એ છે કે હવે આ શરીર મત્રમય બન્યું છે અને મંત્રદેવતાનું પૂજન કરવાને ચેશ્ય છે.
.મંત્રવિશારદોએ બીજા અનેક પ્રકારના ચાનું વિધાન કરેલું છે, તે મંત્રસાધનાના પ્રકાર અનુસાર વિશિષ્ટ પ્રસંગે કરવાનું છે.
આત્મશુદ્ધિને આ અધિકાર આપણને એમ માનવા પ્રેરે છે કે મંત્રવિશારદાએ પ્રકૃતિના ગૂઢ તનું ઊંડું અધ્યયન કર્યું હતું અને તેને મંત્ર-સિદ્ધિ અર્થે ઉપગ. કર્યો હતો. આ સગોમાં તેમણે બતાવેલી પ્રક્રિયાઓને કે તેમણે પ્રબોધેલા શાસ્ત્રને ઉચ્ચ કોટિનું વિજ્ઞાન જ કહેવું ઘટે.
પૂજન માટે નિયત થયેલા સ્થાનને વાળીને સાફ કરવું, તેમાં જળને છંટકાવ કર કે તેને ગાયના છાણથી લીંપીને શુદ્ધ બનાવવું, તે સ્થાનશુદ્ધિ કહેવાય છે. અથવા તે સ્થાનમાં હાડકાં, લખંડના ખીલા કે જંતુઓનાં મૃત કલેવર પડ્યાં હોય તે દૂર કરવા એ સ્થાનશુદ્ધિ કહેવાય છે. વિશિષ્ટ મંત્રાનુષનેમાં તે એક હાથ સુધીની જમીન ખેડી તેમાં શુદ્ધ માટી નાખવામાં આવે છે. પૂજા તથા મંત્રસાધનાને અનુકુળ સ્થાનની પસંદગી કરવી, એ પણ સ્થાનશુદ્ધિ છે. ગત પ્રકરણમાં તેને વિચાર વિસ્તારથી કરવામાં આવે છે.
સ્થાનની વિશેષ શુદ્ધિ માટે શાક્ત આદિ સંપ્રદાયમાં નીચેને મંત્ર બોલવામાં આવે છે?
