________________
૧૭૮
મંત્રવિજ્ઞાન
કરતાં જપયજ્ઞ (ભાષ્ય જય) દશગણે શ્રેષ્ઠ છે, ઉપાંશુ જપ સે ગણે શ્રેષ્ઠ છે અને માનસ જ૫ હજાર ગણે શ્રેષ્ઠ છે.
અહીં એટલી સ્પષ્ટતા કરવી ઉચિત ગણશે કે જે મંત્રજપ પ્રાણાયામ સહિત કરવામાં આવે છે, તે સગર્ભ કહેવાય છે અને તેનું ફળ માનસ જપ કરતાં પણ વિશેષ મનાય છે.
શ્રી સિંહતિલકસૂરિએ મંત્રાધિરાજક૫માં જપના તેર પ્રકારે આ પ્રમાણે વર્ણવ્યા છે?
रेचक-पूरक-कुम्भा गुणत्रयं स्थिरकृतिस्मृती हक्का। नादो ध्यानं 'धेयकत्वं तत्रं च जपभेदाः ॥
(૧) રેચક, (૨) પૂરક, (૩) કુંભક, (૪) સત્વ, (૫) રજસૂ, (૬) તામસ, (9 થિરકૃતિ, (૮) સ્મૃતિ, (૯) હક્કા, (૧૦) નાહ, (૧૧) ધ્યાન, (૧૨) શ્વેચક્ય અને (૧૩) તત્વ એ જ ભેદો છે.”
તેને સામાન્ય પરિચય અહીં આપવામાં આવે છે:
(૧) રેચકજ૫–શરીરમાં રહેલા વાયુને નસકેરા વાટે બહાર કાઢવાપર્વક જે જપ કર, તે રેચક જ..
(ર) પૂરકજપ–વાણુને નસકોરાં વાટે શરીરમાં દાખલ કરવાપૂર્વક જે જપ કર, તે પૂરક જ૫.
(૩) કુંભક જપ–વાયુને શરીરમાં સ્થિર કરવાપૂર્વક જે જપ કર, તે કુંભક જ. .
આ રીતે કરાયેલ જયંકમની સિદ્ધિમાં ઉપયોગી
થાય છે
•
• ,
