________________
મંત્રવિજ્ઞાન ખાંચે પાડી ન જોઈએ. એમ કરવાથી પ્રવૃત્તિની ધારા તૂટે છે અને તેથી આપણું મનમાં જે પ્રકારની નિષ્ઠા બંધાવી જોઈએ, તે બંધાતી નથી. રેગનિવારણ માટે ઔષધનું સેવન કરવાનું હોય તે અમુક દિવસે કરીએ અને અમુક દિવસે ન કરીએ તે તેનું ધાર્યું પરિણામ આવે છે ખરું? અહીં પણ એમ જ સમજવું.
વળી આ પૂજન પિતાની જાતે જ કરવું જોઈએ. તે બીજા પાસે કરાવીએ તે ચાલે નહિ. જેમ બીજે મેળ ખાય તેથી આપણું મુખ ગવું થતું નથી, તેમ બીજે પૂજા કરે તેને લાભ આપણને મળતું નથી. મૂળ વાત તે પૂજન વડે આપણુ મન-હૃદય પર અમુક પ્રકારના સંસ્કારે પાડવાના છે, તે બીજા દ્વારા પૂજન થતાં કેમ પડી શકે? મંત્રદેવતાનું પૂજન સામાન્ય રીતે તેમની શાસ્ત્રોક્ત પ્રમાણપુરસ્સર મૂતિ અનાવીને કરવામાં આવે છે. આવી મૂતિ પથર, ધાતુ, કાઇ આદિની બનાવી શકાય છે.
કેટલાક કહે છે કે અમને મૂર્તિપૂજામાં શ્રદ્ધા નથી, એટલે કે દેવ-દેવતાની મૂર્તિનું સ્થાપન કરીને તેનું પૂજનઅર્ચન કરતાં કંઈ લાભ થાય એવું અમે માનતા નથી. અમે તે તેમનું સીધું સમરણ કરવામાં માનીએ છીએ.
* શાતિ, પુષ્ટિ આદિ કાર્યોમાં જે જન્મ-મરણ સંબંધી અશૌચ આવી જાય તે પ્રતિનિધિ દ્વારા આ કાર્ય કરાવી લેવાનો શાસ્ત્રકારોએ આદેશ આપે છે. એ જ રીતે સાધક અશકા કે ગિગ્રસ્ત થઈ જાય તે પણ નિરંતરતાને માટે પ્રતિનિધિ દ્વારા કામ લઈ શકાય છે.
