________________
૧૨૨
મંત્રવિજ્ઞાન
રણું સ્વીકારાએલું નથી. વળી પ્રકીર્ણક મંત્રમાં પણ જૈન, બૌદ્ધ, ઈસ્લામ આદિ આ ધરણને સ્વીકાર કરતા નથી, એટલે આ ધરણુ મુખ્યત્વે તૈક્ત મને તેમજ કેટલાક અશે પૌરાણિક મંત્રોને લાગુ પડે છે, પરંતુ તેમાં પણ કેટલાક અપવાદ છે. જેમ કે-ફૂટમંત્ર, સ્વપ્નપ્રાપ્તમંત્ર, સ્ત્રી પ્રાપ્ત મંત્ર, ૧-૨-૩-૫-૭–૮–૯–૧૧ અને ૧૨ અક્ષરના મંત્ર, માલામત્ર, નરસિંહમંત્ર, પ્રસાદમંત્ર, સૂર્યમંત્ર, વારાહમંત્ર, માતૃકાદિમંત્ર, કામમંત્ર, આજ્ઞાસિદ્ધ (ગણેશ) મંત્ર અને ગાડમંત્રને શુદ્ધિની આવશ્યક્તા નથી. કેટલાક કાલી આદિ દશ મહાવિદ્યાઓને પણ આ વર્ગમાં સમાવેશ કરે છે, એટલે કે તેની શુદ્ધિ કરવાની આવશ્યક્તા સ્વીકારતા નથી.
ઉકત એગણપચાસ પ્રકારના દોષોની શાંતિ કરવા માટે તંત્રશાસ્ત્રીએ દશ પ્રકારના ઉપાએ બતાવ્યા છે. જેમ કે
जननं जीवनं पश्चात्ताडनं वोधनं तथा । अथाभिषेको विमलीकरणाप्यायनो पुनः॥ तर्पणं दीपनं गुप्तिर्दशैता मन्त्रसंस्क्रिया ॥
જનન, જીવન, તાડન, ધન, અભિષેક, વિમલીકરણું, આપ્યાયન, તર્પણ, દીપન અને સુપ્તિ એ દશ મંત્રના સંસ્કારે (શુદ્ધિ કરવાના ઉપાય) છે.”
(૧) જનન–ગેરેચનથી ભૂજપત્ર પર માતૃકામંત્ર લખવે. તેના પર દેવીનું આવાહન કરીને ચંદનાદિથી પૂજા કરવી. પછી મંત્રને એક એક અક્ષર અથવા શબ્દ સંમાજિત
