________________
[ ૧૭ ] સાધનાસ્થલ
મત્રયેાગની સિદ્ધિ કરનારાં અનેક અંગ પ્રત્યગા છે, પણ તેમાં નીચેનાં અંગો મુખ્ય છે
(૧) શુદ્ધિ, (૨) આસન, (૩) પૉંચાંગસેવન, (૪) આચાર, (૫) ધારણા, (૬) દિવ્યદેશસેવન, (છ) પ્રાણાયામ, (૮) મુદ્રા, (૯) તર્પણુ, (૧૦) હવન, (૧૧) ખલિ, (૧૨) ચેગ, (૧૩) જપ, (૧૪) ધ્યાન અને (૧૫) સમાધિ,
આમાં દિવ્યદેશસેવનનેા જે નિદ્વેષ છે, તે અહીં વિચારણીય છે. દ્વિવ્યદેશ એટલે રમણીય પ્રદેશ, અથવા જ્યાં ઋષિ-મહષિ એનાં તપાવના આદિ આવેલાં હાય એવા પવિત્ર પ્રદેશ અથવા જ્યાં દેવાનાં ન થતાં હાય કે જ્યાં દેવે આવીને વિવિધ પ્રકારની ક્રીડા કરતા હાય કે જ્યાં વસવાથી દ્વિત્ર્યતાના અનુભવ થતા હેાય એવા વિશિષ્ટ પ્રદેશ.
અતિ પ્રાચીન કાલથી ભારતની ઉત્તરે આવેલે નગાધિરાજ હિમાલય આ કોટિના પ્રદેશ ગણાય છે અને તેથી
