________________
મંત્રવિજ્ઞાન
૯૨
છે. આવા આચારનુ શુદ્ધિપૂર્વક પાલન કરનારો હોય તે શુદ્ધ આચારવાળા કહેવાય.
સત્કાય આદિ દ્વારા જેણે પ્રતિષ્ઠા મેળવી હાય, તે સુપ્રતિતિ કહેવાય.
જે બાહ્ય અને અભ્યંતર પવિત્રતાથી યુક્ત હોય, તે પવિત્ર કહેવાય.
જે ક્યામાં નિપુણ હોય, તે દશ કહેવાય. જેની બુદ્ધિ સારી હોય, એટલે કે જે ગુણ-દોષની અશખર પરીક્ષા કરી શકતા હાય, તે સુમુદ્ધિમાન કહેવાય. જે ગૃહસ્થાશ્રમ અગ્નિના નિયમાને ઉત્તમ રીતે પાળનારા હાય, તે આશ્રમી કહેવાય.
જે ઈશ્વર, પરમતત્ત્વ કે મંત્રદેવતાનું નિત્ય ધ્યાન ધરનારા હાય, તે ધ્યાનનિષ્ઠ કહેવાય.
જે તંત્ર, (યંત્ર) અને મંત્રમાં નિપુણ હોય તે તંત્ર-મંત્રવિશારદ કહેવાય. તંત્ર અને યત્ર એ મ`ત્રની જ એક શાખા છે અને મંત્રવિશારઢ થવા માટે તેનું જ્ઞાન અપેક્ષિન છે, એટલે જ મંત્રગુરુનાં લક્ષણેામાં તેના ખાસ નિર્દેશ કરવામાં આવ્યા છે.
નિગ્રહ કરવા, એટલે દુષ્ટોનું દમન કરવું, ખરામ પરિસ્થિતિ પર અંકુશ રાખવા અને કેઈ વાત વણસી જતી હેાય તે તેને અટકાવી દેવી. અનુગ્રહ કરવા એટલે કૃપા કરવી, પ્રસન્ન થવું, આ અને પ્રકારની શક્તિ મંત્રગુરુમાં હાવી જોઈ એ તા જ તે સાધકને મત્રસાધનામાં પાર ઉતારી શકે અને તેનું' ક્લ્યાણ કરી શકે.
