________________
મંત્રવિજ્ઞાન
જે ત્રીજી શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે, તેને સુષુણ્ણ કહે છે. કરોડરજજુના અંતર ભાગમાં આવી આધ્યાત્મિક શક્તિની ત્રિવેણી બનેલી છે. ઈડી-પિંગલાની બે ધારાઓ મળીને સુષણની ઉત્પત્તિ થાય છે અને એ રીતે પૂર્ણ ત્રિકોણ થાય છે.”
મંત્ર વ્યાકરણકારે અહીં જે હકીક્ત રજૂ કરી છે, તેને સાર એ છે કે આમેય મંત્રના જપ વખતે સૂર્યનાડી ચાલતી હોય તે તેની સિદ્ધિ થાય છે, પરંતુ ચંદ્રનાડી ચાલતી હોય તે તેની સિદ્ધિ થતી નથી. તે જ રીતે સૌમ્ય મંત્રના જપ વખતે ચંદ્રનાડી ચાલતી હોય તે તેની સિદ્ધિ થાય છે, પરંતુ સૂર્યનાડી ચાલતી હોય તે સિદ્ધિ થતી નથી. સુષુણ્ણ ચાલતી હોય તે બંને પ્રકારના મંત્ર માટે અનુકૂળ છે.
અહીં એટલી સ્પષ્ટતા આવશ્યક છે કે સ્વર અનુકૂળ હોય તે મંત્રશકિત જાગ્રત કરવામાં સહાય મળે છે, પણ -તેટલાથી જ કામ પૂરું થઈ જતું નથી. તે માટે મંત્રવિશારદેએ પૂજા, ધ્યાન આદિ જે અન્ય ક્રિયાઓ બતાવી છે, તે કરવી પડે છે અને તે જ મંત્રસિદ્ધિ થાય છે.
