Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.१२ सू०४ पञ्चेन्द्रियजोवानामुत्पत्तिनिरूपणम् १०१ ग्योनिकगति पृथिवीगति च सेवेत तथा एतावरकालपर्यन्तं पञ्चन्द्रियतिर्यग्गतौ पृथिवीगतौ च गमनागमने कुर्यादिति । एवमेव प्रकारेण नवापि गमा ज्ञातव्याः तथोत्पादपरिमाणसंज्ञाष्टिज्ञानादिकं सर्वमपि पूर्वोक्तमेव ग्राहथम्, कायसंवेधेन नवस्वपि गमकेषु वैलक्षण्य घोतनायाह-'णवसु वि' इत्यादि, 'णवसु वि गमएसु कायसंवेहो' नवस्त्रपि गमकेषु कायसंवेधः, 'भवादे सेणं जहन्नेणं दो भवगाहणाई' भवादेशेन-भवापेक्षया द्वे भवग्रहणे भादेशेन कायसंवेधो भवद्वयग्रहणात्मक 'उक्कोसेणं अट्ठभवग्गहणाई' उत्कर्षेणऽष्ट भवग्रहणानि उत्कर्ष तः कायसंवेधोऽष्ट. भवग्रहणात्मक इत्यर्थः । 'उको सेणं अट्ठमवग्गहगाई' इत्यस्यायमाशया, यथोस्कर्षतः पञ्चेन्द्रियतिरश्चां निरन्तरमष्टौ भवन्ति एवं समानभवान्तरिता अपि भवाप्रकार वह असंज्ञी पंचेन्द्रिपतियश्च असंज्ञी पंचेन्द्रियतिर्यग्गतिका और पृथिवीकायिक गति का इतने कालपर्यन्त सेवन करता है और इतने ही कालतक वह उसमें गमनागमन करता है, इसी प्रकार से नौ गम जानना चाहिये, तथा-उत्पाद, परिमाण, संज्ञा दृष्टि, ज्ञान अज्ञान आदि साथ पूर्वोक्त ही यहां ग्रहण करना चाहिये, कायसवेध से नौ गमकों में वैल. क्षण्य प्रकट करने के लिये 'णवसु वि गमएसु कायसंबेहो' और 'भवादेसेणं जहन्नेणं दो भवग्गहणाई' सूत्रकार ऐसा कहते हैं भव की अपेक्षा कायसंवेध जघन्य से दो भवों को ग्रहण करनेरूप है और उत्कृष्ट से वह आठ भवों को ग्रहण करने रूप है, इसका तात्पर्य ऐसा है कि जैसे उत्कृष्ट से पश्चेन्द्रियतिर्यञ्चों के निरन्तर आठ भव होते हैं इसी प्रकार से समान भवान्तरित भव भी भवान्तरों के साथ आठ ही છે, આ રીતે તે અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ ગતિનું અને પૃથ્વીકાયગતિનું આટલા કાળ સુધી સેવન કરે છે. અને એટલા જ કાળ સુધી તે તેમાં ગમનાગમન કરે છે, એ જ રીતે ન ગમે સમ. જવા. તથા ઉત્પાત, પરિમાણ, સંજ્ઞા, દૃષ્ટિ જ્ઞાન, અજ્ઞાન વિગેરે રૂપનું કથન પહેલા કહ્યા પ્રમાણેનું જ અહિયાં સમજવું. કાયસંવેધથી નવે आभामा नुहा मतपतi सूत्र२ ‘णवसु वि गमएस कायसंवेहो' तथा 'भवादेसेणं जहन्नेणं दो भवग्गहणाई' मा सूत्र५४ ४ छे. આ સૂત્રથી તેઓ એવું કહે છે કે–ાવની અપેક્ષાએ કાયસંવેધ જઘન્યથી બે ભલેને ગ્રહણ કરવા રૂપ અને ઉત્કૃષ્ટથી તે આઠ ને ગ્રહણ કરવા રૂપ છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે-જે રીતે ઉત્કૃષ્ટથી પચેન્દ્રિય તિય ચાનિકને નિરંતર આઠ ભલે હોય છે. એ જ રીતે સરખા ભવાતરોવાળાના
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
