Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 901

८८६
भगवतीसूत्रे एवं रसेष्वपि कृतयुग्मादिरूपत्वमवगन्तव्यम्-कियत्पर्यन्तमेवं ज्ञातव्यं तत्राह-'जाव' इत्यादि 'जाव महुरो रसो त्ति' यावद् मधुरो रस इति तिक्तकटुककषायाऽम्लमधुररसेष्वपि पूर्ववदेव कृतयुग्मादिरूपत्वं ज्ञातव्यमिति । 'अणंतपएसिए णं भंते ! खंधे अनन्तपदेशिकः खलु भदन्त ! स्कन्धः-अवयवी 'कक्खडफासपज्जवेहि किं कडजुम्मे पुच्छ।' कर्कशस्पर्शपर्यायैः किं कृतयुग्मः पृच्छा, हे भदन्त ! अनन्तभदेशिक स्कन्धस्य कर्कशात्मस्पर्शपर्यायः किं कृतयुग्मरूपः योनः द्वापरयुग्मः कल्योजरूपोवेति प्रश्नः । भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम ! 'सिय कडजुम्मे जाव सिय कलिओगे' स्यात् कृतयुग्मः यावत् स्यात् कल्योजः, अनन्तप्रदेशिकः स्कन्धः कर्कशस्पर्शपर्यायैः स्यात् कृतयुग्मो यावत् स्यात् कल्योज इति भावः । कर्कशस्पर्शाधिकारे परमाण्वादीनां विचारमकृत्वा यदनन्तमदेशिकस्य कल्योजरूप होते हैं । 'एवं रसेसु वि जाव महुरो रसोत्ति' इसी प्रकार तिक्त, कटुक, कषाय, अम्ल और मधुर इन पांच रसों में भी पूर्व के जैसी कृतयुग्मादिरूपता जाननी चाहिये । 'अणंतपएसिएणं भंते ! खंधे' अब श्रीगौतमस्वामी प्रभुश्री से ऐसा पूछते हैं-हे भदन्त ! अनन्तप्रदे. शिक स्कन्ध की कर्कश स्पर्शरूप जो पर्याय है वह क्या कृतयुग्मरूप है ? अथवा योजरूप है ? अथवा द्वापरयुग्मरूप है ? अथवा कल्योजरूप है ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम! 'सिय कडजुम्मे, जाव सिय कलिओगे' अनन्त प्रदेशिक स्कन्ध की जो कर्कश स्पर्शरूप पर्याय है वह कदाचित् कृतयुग्मरूप है यावत् कदाचित् कल्पोजरूप हैं। कर्कश स्पर्श के अधिकार में परमाणु आदिकों का विचार किये विना जो अनन्तप्रदेशिक स्कन्ध का ही ग्रहण किया गया है वह अनन्तमदे. रसेसु वि जाव महुरो रसोत्ति' मे प्रमाणे तीमा, ४७वी, पाय-तुरे, माटी, અને મીઠે આ પાંચ રસોમાં પણ પહેલા પ્રમાણે કૃતયુગ્મ વિગેરે રૂપપણું M . 'अणंतपएसिए णं भंते ! खंधे' इवे श्रीगौतमस्वामी प्रसुश्रीन એવું પૂછે છે કે-હે ભગવદ્ અનંતપ્રદેશી કંધના કર્કશ સ્પર્શવાળા જે પર્યા છે, તે શું કૃતયુગ્મ રૂપ છે? અથવા વ્યાજ રૂપ છે? અથવા દ્વાપરયુગ્મ રૂપ છે ? અથવા કાજ રૂપ છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી કહે છે કે'गोयमा !' 3 गौतम ! 'सिय कखजुम्मे जाव सिय कलिओगे' मनतप्रशिक्षण ર૪પના કર્કશ સ્પર્શ રૂપ જે પર્યા છે, તે કઈવાર કૃતયુગ્મ રૂપ હેય છે. થાવત્ કોઈવાર કલ્યાજ રૂપ હોય છે, કર્કશ સ્પર્શન અધિકારમાં પરમાણુ વિગેરેને વિચાર કર્યા વિના અનંતપ્રદેશવાળા રકંધને જ જે ગ્રહણ કરેલ છે, તે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫