Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.४ सू०१२ पुद्गलानां सकम्प-निष्कपत्वनि० ८९९ निष्कम्पभवनलक्षणं तत्स्वस्थानान्तरं, तत्प्रतीत्य जघन्येनै समयं निश्चल ताया जघन्यकाललक्षणम् उत्कृष्ट तोऽसंख्येयं कालं निष्कम्पनस्यैव उत्कृष्ट कालक्षणम् तत्र जघन्यतोऽन्तरं परमाणुरेकं समयं चलनादुपरम्य पुनश्चलतीत्येवं रूपम् उत्कृष्टतश्च स एव परमाणुरसंख्येयं कालं कचित् स्थिरो भूत्वा पुनश्चलतीति । 'परहाणं सरं पडुच्च जहन्नेणं एक समयं उकोसेणं असंखेग्नं कालं' परस्थानान्तरं प्रतीत्य जघन्येन एक समयम् उत्कृष्टतोऽसंख्येयं कालम् परमाणो यत् परस्थाने द्वषणुकादौ अन्तर्भूतस्य अनन्तरं चलनव्यवधानं तत् परस्थानान्तरम् , तत्पतीत्य, यदा द्वयः णुकावस्थायां परिणतो भवति परमाणु स्तदा तस्य तत्परस्थानमिति कथ्यते इत्यर्थः तदा जघन्येनैकं समयं भवति अन्तरम् उत्कृष्टतोऽसंख्येयं कालं भवति कि एक परमाणु एक समय तक चलन क्रिया से रहित हो जाय और फिर चलन क्रिया वाला बन जाय तो यह अन्तर जघन्य से एक समय का स्वस्थान की अपेक्षा करके होता है और किसी स्थान में परमाणु का असं. ख्यात काल तक निष्कम्प अवस्था में रहकर पुनः चलनक्रिया वाला होना यह स्वस्थान की अपेक्षा उत्कृष्ट से असंख्यात समय का अन्तर होता है।
'परहाणंतरं पडुच्च जहन्नेणं एवं समय, उक्कोसेणं असंखेज्जं कालं' परमाणु का स्कन्धावस्था में होना यह परस्थान कहा गया है। जब परमाणु विप्रदेशिक स्कन्ध के अन्तर्गत होता है और उसका चलन क्रिया से व्यवधान हो जाता है अर्थात् उसकी चलन क्रिया बन्द हो जाती है वह स्थानान्तर है इस परस्थान के अन्तर को लेकर जघन्य से एक समय का अन्तर होता है। और उत्कृष्ट से असंख्यात काल का સમય સુધી ચલન ક્રિયા વિનાને થઈ જાય અને તે પછી ચલન ક્રિયાવાળો બની જાય તે આ અંતર જઘન્યથી એક સમયનું સ્વાસ્થાનની અપેક્ષાથી હોય છે. અને કોઈ સ્થાનમાં પરમાણુઓનું અસંખ્યાત કાળ સુધી નિકંપ અવસ્થામાં રહીને ફરીથી પાછું ચલનક્રિયા વાળું થવું તે સ્વર થાનની અપેક્ષાથી ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત સમયનું અંતર કહેવાય છે.
'परद्वाणंतर पडुच्च जहन्नेणं एक्कं समय, उक्कोसेणं असंखेज्ज कालं' ५२. માણુઓનું સ્કંધાવસ્થામાં હોવું એ પરસ્થાન કહેલ છે. જ્યારે પરમાણ, બે પ્રદેશવાળા સ્કંધની અંતર્ગત થાય છે, અને તેનું ચલન કિયાથી વ્યવધાન થઈ જાય છે, અર્થાત્ તેની ચલન ક્રિયા બંધ થઈ જાય છે, તે પરસ્થાનાન્તર છે. આ પરસ્થાનના અંતરને લઈને જઘન્યથી એક સમયનું અંતર હોય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી અસંખ્યાત સમયનું અંતર હોય છે. બે અણુ વિગેરેમાં એક
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
