Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीने व्यमिति । 'एवं जाव आयए' एवम्-यावदायतसंस्थानमपि ज्ञातव्यम् । अत्रयावत्पदेन व्यत्रचतुरस्त्रसंस्थानयोग्रहणं भवति । तथा च वृत्तसंस्थानादारभ्य आयतसंस्थानपर्यन्तसंस्थानानिद्रव्यार्थतया न कृतयुग्मादिरूपाणि । किन्तु-कल्योजरूपाण्येव भवन्ति । द्रव्यरूपेण वृत्तादीनामेकरूपतया चतुःसंख्ययाऽपहाराऽभावादिति परिमण्डलादीनि एकवचनेन निरूप्य-बहुवचनेनाह-'परिमंडला गं मंते ! संठाणा दबट्टयाए कि कडजुम्मा ते ओया पुच्छा' परिमण्डलानि खलु भदन्त ! संस्थानानि द्रव्यार्थतया कि कृतयुग्मानि व्योजानि द्वापरयुग्मानि कल्योजानि ? इति पृच्छापदसंग्राहयः प्रश्नः। उत्तरमाह भगवान-गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा हे गौतम! 'ओघादेसेणं' ओघादेशेन सामान्यरूपेण सर्वसमुदितरूपेण सर्वपरिमण्डलसंस्थानापेक्षयेत्यर्थः । 'सिय कड जुम्मा' स्यात्-कदाचित् कृतयुग्मानि। 'सिय तेओगा' स्यात्-कदाचित् त्र्योजस्वरूपाणि, 'सिय दावरजुम्मा' स्यात् कदाचित् द्वापरयु. प्रकार का यावत् आयत संस्थान तक जानना चाहिये। यहां यावत्पद से उपत्र, चतुरस्त्र संस्थान का ग्रहण हुआ है। तथाच वृत्तसंस्थान से लेकर आयत संस्थान तक सब संस्थान द्रव्यरूप से कृतयुग्मादिरूप नहीं है किन्तु कल्योज रूप ही है। द्रव्यरूप से वृत्तादि संस्थानों में जो एकरू. पता का कथन किया गया है वह चार संख्या से उनका अपहार नहीं हो सकने से किया गया है। इस प्रकार से यहां तक परिमंडल आदि संस्थान का निरूपण उनकी एकवचनता को लेकर किया गया है अब बहुवचन को लेकर इनका निरूपण सूत्रकार करते हैं-'परिमंडलाणं भंते ! संठाणा दबट्टयाए किं कडजुम्मा ते ओया पुच्छा' हे भदन्त ! अनेक परिमंडल संस्थान द्रव्यार्थ रूप से क्या कृतयुग्मरूप है ? अथवा योजरूप है ? अथवा द्वापरयुग्म रूप हैं ? अथवा कल्पोजरूप है ? इसके उत्तर में प्रभु श्री कहते हैं-'गोयमा! ओघादेसेण सिय कडजुम्मा, सिय तेओगा, યાવતુ આયત સંસ્થાન સુધીમાં સમજવું અહીંયાં યાવત પદથી વ્યસ્ત્ર, અને ચતરસ્ત્ર સંસ્થાન ગ્રહણ કરાયા છે. તથા વૃત્તસંસ્થાનથી લઈને આયત સંસ્થાન સુધી બધા જ સંસ્થાને દ્રવ્યપણાથી કૃતયુગ્માદિરૂપ નથી. પરંતુ કાજ રૂપ જ છે. દ્રવ્ય રૂપથી વૃત્ત વિગેરે સંસ્થાનોમાં એક રૂપ પણાનું જે કથન કરવામાં આવ્યું છે, તે ચારની સંખ્યાથી તેને અપહાર ન થવાથી કરેલ છે. આ રીતે અહિ સુધી પરિમંડલ વિગેરે સંસ્થાનું નિરૂપણ તેના એક વચન પણાથી કરેલ છે. હવે બહુવચનને આશ્રય લઈને સૂત્રકાર તેનું નિરૂપણ रेछ-'परिमंडला गं भते ! संठाणा दव्वट्ठयाए किं कडजुम्मा तेओया पुच्छा' . ભગવન અનેક પરિમંડલ સંસ્થાને દ્રવ્યાર્થપણુથી શું કૃતયુમરૂપ છે? અથવા જરૂ૫ છે? અથવા દ્વાપર યુગ્મરૂપ છે? અથવા કલ્યાજ રૂપ છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
