Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७४८
भगवतीस्त्र कतरे कतरेभ्यो यावद्विशेषाधिकावेति प्रश्नः ? भगवानाह-'एएसि गं' इत्यादि । 'एएसि णं अप्पा बहुगं जहा-बहुवत्तव्ययाए तहेव निरवसेसं' एतेषां धर्मास्ति. कायादि षद्रव्याणां परस्परमल्पबहुत्वम् यथा-बहुवक्तव्यतायां कथितम् । तथैव निरवशेषमिहापि वक्तव्यम् प्रज्ञापनायां तृतीयपदे-एतेषामल्प-बहुत्वमेवमर्थतः प्रतिपादितम् धर्मास्तिकाया-ऽधर्मास्तिकायाऽऽकाशास्तिकायास्त्रयोऽपि द्रव्यरूपेण समाना भवन्तोपि द्रव्यापेक्षया स्तोकाः । जीवास्तिकायो धर्मास्तिकाया दिभ्योऽनन्तगुणाऽधिको भवतीति जीवद्रव्याणामनन्तत्वात् जीवापेक्षया-पुद्गला. स्तिकायः अद्धासमयश्चोत्तरोत्तरमनन्तगुणाधिको भवति जिनवचनात् । प्रदेशार्थ चिन्तायाम्-धर्मास्तिकायाऽधर्मास्तिकायौ प्रत्येकमसंख्येयप्रदेशत्वेन तुल्यौ । हैं-'एएसि णं अप्पाबहुगं जहा बहुवत्तव्वयाए तहेव निरवसेसं' हे गौतम ! इन धर्मादिक षटू द्रव्यों का परस्पर में जैसा अल्पबहुत्व बहुवक्तव्यता में-प्रज्ञापना के तृतीयपद में अर्थतः कहा गया है उसी प्रकार से वह सब पूर्णरूप से यहां पर भी कहना चाहिये । अर्थात् धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय और आकाशास्तिकाय ये तीनों द्रव्यरूप से समान होने पर भी जीव द्रव्य की अपेक्षा से स्तोक हैं क्यों कि जीवास्तिकाय धर्मादिक द्रव्यों से अनन्तगुण अधिक होता है कारण कि जीव द्रव्य अनन्त हैं । जीव की अपेक्षा पुद्गलास्तिकाय और अद्धासमय ये उत्तरोत्तर अनन्तगुण अधिक है ऐसा श्रीजिनेन्द्र भगवान का कथन है। प्रदेश की अपेक्षा धर्मास्तिकाय और अधर्मास्तिकाय ये प्रत्येक असंख्यात प्रदेशों वाले होने से परस्पर में तुल्य है । तथा इनसे भिम
श्री शीतभस्वामीन ४ छ है-'एएसि गं अप्पाबहुगं जहा बहुवत्तव्ययाए तहेव निरवसेस' गीतम! म घस्तिय विगैरे छ द्रव्योनु ५२२५२मां અહ૫ બહુપણું જે પ્રમાણે બહુવક્તવ્યતામાં–પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ત્રીજા પદમાં અર્થતઃ કહેલ છે. એ જ પ્રમાણે તે તમામ કથન પૂર્ણરૂ પથી અહીંયાં પણ કહેવું જોઈએ. અર્થાત ધમસ્તિકાય અધર્માસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાય આ ત્રણે દ્રવ્યપણાથી સરખા હોવા છતાં પણ છવદ્રવ્યની અપેક્ષાથી સ્તક-અલ્પ છે. કેમકે જીવાસ્તિકાય ધર્માસ્તિકાય વિગેરે દ્રવ્યથી અનંતગણું વધારે હોય છે. કારણ કે જીવદ્રવ્ય અનંત છે. અને જીવ કરતાં પુદ્ગલાસ્તિકાય અને અદ્ધાસમય એ ઉત્તરોત્તર અનંતગણું અધિક છે, એ પ્રમાણે જીનેન્દ્ર ભગવાને કહેલ છે.
પ્રદેશપણુથી ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય એ દરેક અસંખ્યાત પ્રદેશેવાળા હેવાથી પરસ્પરમાં તુલ્ય-સરખા છે. તથા તેના સિવાય બીજા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
