Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७८०
भगवतीसुत्रे वैमानिकः, यथा जीवानां स्वभावतोऽपूर्ततया तदाश्रयणेन कालादिवर्णपर्यायानाश्रित्य न कृतयुग्मादिव्यपदेशः शरीरापेक्षा क्रमेण कृतयुग्मादि व्यवहारो भवति । तथैव एकेन्द्रियादारभ्य वैमानिकान्तजीवस्याऽमूर्तत्वेन तदाश्रयणेन कालादिवर्णपर्यायस्य न कृतयुग्मादिव्यवहारः अपि तु-शरीरमदेशाश्रयणेन क्रमशः कृतः युग्मादिव्यपदेशो भवत्येवेति भावः, ___ 'सिद्धो ण चेव पुच्छिज्जइ' सिद्धो नैव पृच्छयते। अयमाशयः-सिद्धजीवानां सर्वप्रकारककर्मणां क्षयेग स्वभावत एवाऽमूर्तत्वात्-शरीरादीनाचाऽभावेन वर्णाऽभावात् जीवपदेशाऽपेक्षया कालादिवर्गों न भवति न वा-शरीरमदेशापेक्षया कालादिवर्णों भवति-इत्यतः कालादिवर्णपर्यायस्य कृतयुग्मादि कथनसमये सिद्ध स्य चचैव न कर्तव्येति न चैव पृच्छयते इत्यादिनाऽभिव्यञ्जितं भवतीति भावः । वैमानिकान्त जीव भी अमूर्त होते हैं-अतः इस अमूर्तत्व की अपेक्षा से वहां पर भी कालादिवर्णरूप पर्यायें नहीं होती है-इसी से उसमें कृतयुग्मादिरूप की विवक्षा नहीं की गई है । हां, पूर्वोक्त कथन के अनु सार शारीरिकप्रदेशों को लेकर कालादि वर्णपर्यायों में क्रमशः वहां कृतयुग्मादि का व्यपदेश होता है । 'सिद्धो गं चेव पुच्छिज्जई' सिद्धों के विषय में कृतयुग्मादिरूप होने का प्रश्न ही नहीं पूछ। जा सकता है। क्यों कि जीव सिद्धावस्थापन्न तभी बनता है कि जब वह समस्त कर्मों का सर्वथा क्षय कर देता है। समस्त कर्मों के क्षय हो जाने से
आत्मा में स्वभावतः अमूर्तता होने से और शरीरादिकों का अभाव होने से जीवप्रदेशों की अपेक्षा लेकर वहां कालादिवर्ण रूप पर्याय नहीं होती है और न शरीर की अपेक्षा से भी वहां कालादिवर्ण पर्यायें होते हैं। इसलिये इनके अभाव में वहां कृतयुग्मादि होने का प्रश्न ही नहीं उठता है। अब बहुवचन को आश्रित करके श्री गौतमस्वामी प्रभुश्री ઈન્દ્રિયવાળાથી લઈને વૈમાનિક સુધીના છે પણ અમૂર્ત હોય છે. જેથી અમૂર્તની અપેક્ષાથી ત્યાં પણ કાળાદિવર્ણ રૂપ પર્યાય કહેલ નથી. કેવળપૂર્વોક્ત કથન પ્રમાણે શારીરિક પ્રદેશને લઈને કૃષ્ણાદિવણું પર્યાયમાં ક્રમથી त्यो तयुग्म विरेन। ०५५हेश डायन छे. 'सिद्धाणं चेत्र पुच्छिन्नई' सिद्धाना સંબંધમાં કૃતયુમાદિ રૂપ હેવાના સંબંધમાં પ્રશ્ન જ ઉપસ્થિત થતું નથી કેમકે જીવ સિદ્ધાવસ્થાવાળો ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે તે સઘળા કર્મોને સર્વથા ક્ષય કરી દે છે. સઘળા કર્મોનો ક્ષય થઈ જવાથી આત્મામાં સ્વભાવથી જ અમૂર્ત પણ હોવાથી અને શરીર વિગેરેને અભાવ હોવાથી જીવ પ્રદેશની અપેક્ષાથી ત્યાં કૃષ્ણાદિવણું રૂપ પર્યાવાળા હોતા નથી. તેથી તેના અભાવમાં ત્યાં કૃતયુગ્માદિ રૂપ હોવાના સંબંધમાં પ્રશ્ન જ ઉપસ્થિત થતા નથી.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
