Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीमुत्रे
यावत्-कल्पोजा अपि भवन्तीति-उत्तररूपेण एकस्वपृथक्त्वाभ्याम् एकवचन बहुवचनाभ्यां दण्डका कर्तव्य इति भावः । ‘एवं जाव लक्खफास पज्जवेहि' एवम् -नीलवर्णपर्यायवदेव पीत-रक्तश्वेतवर्णादारभ्य सुरभि-दुरभिगन्ध-पश्चरसतिक्त-कटुकषायाम्ल-मधुराष्टस्पर्श-कर्कश-मृदु, गुरु-घु, शीतोष्ण, स्निग्धरुक्षसंबन्धि पर्यायविषयेऽपि दण्डकाः कर्तव्या इति।।
'जीवे गं भंते ! आभिणियोहियणाणपज्जवेहि कि कडजुम्मे पुच्छा ? जीवः खलु भदन्त ! आभिनियोधिकज्ञानपर्यायैः किं कृतयुग्मः पृच्छा ? हे ओघादेश से कदाचित् वे कृतयुग्मरूप भी होते हैं और कदाचित् वे यावत् कल्योजरूप भी होते हैं । इसी प्रकार वे विशेष की अपेक्षा से शरीरविशिष्ट जीव के ग्रहण होने के कारण कृतयुग्मरूप भी होते हैं और यावत् कल्पोजरूप भी होते हैं । इस प्रकार जीव के एकत्व को और बहुवचन को लेकर दण्डक नीलवर्णपर्यायों में कृतयुग्मता आदि होने के सम्बन्ध में कहना चाहिये । 'एवं जाव लुक्खफासज्जवेहि' नीलवर्णपर्याय के जैसा ही पीत, रक्त, श्वेतवर्ण से लेकर सुरभि, दुरभि. गन्ध की पर्यायों में कृतयुग्मता आदि होने के सम्बन्ध में पश्चरसों तिक्त, कटु, कषाय, अम्ल, मधुर इन पांच रसों की पर्यायां में कृतयुग्मता आदि होने के सम्बन्ध में तथा आठ स्पर्शों-कर्कश, मृदु, गुरु, लघु, शीतोष्ण, स्निग्ध, और रूक्ष इन स्पर्शों की पर्यायों में कृतयुग्मता आदि होने के सम्बन्ध में भी दण्डक कहना चाहिये ।
'जीवेणं भंते ! आभिणियोहियनाणपज वेहि किं कडजुम्मे पुच्छा' इस सूत्र द्वारा श्री गौतमस्वामी प्रभुश्री से ऐसा पूछते हैं-हे भदन्त ! जीव યાવત કલ્યાજ રૂપ પણ હોય છે. એ જ પ્રમાણે તેઓ વિશેષની અપેક્ષાથી શરીરવાળા જીવનું ગ્રહણ થવાથી કૃતયુગ્મરૂપ પણ હોય છે. અને યાવત્ કાજ રૂપ પણ હોય છે. આ પ્રમાણે જીવ સંબંધી એકવચન અને બહુવચનના આશ્રયવાળે દંડક નીલવણું પર્યાયમાં કૃતયુગ્મપણું વિગેરે હોવાના સંબંધમાં કહે नये. 'एव जाव लुक्खफासपज्जवेहि न पर्याय समधी ४थन प्रमाणे પીળા, રાતા, અને ત–ધોળા વર્ણથી લઈને સુગંધ અને દુર્ગન્ધના પર્યાयोमा इत्युभविगेरे पाना समां , ती, उवा, तुरा, माटा, અને મીઠા આ પાંચ રસના પર્યાયમાં કૃતયુગ્મપણું વિગેરે હોવાના સંબંધમાં તથા કર્કશ, મૃદુ, ગુરૂ, લઘુ, શીત, ઉષ્ણ, ચિનગ્ધ અને રૂક્ષ આ સ્પર્શવાળા પર્યાયમાં કૃતયુગ્મપણું વિગેરે હોવાના સંબંધમાં પણ દંડકો સમજવા.
'जीवे गं भंते ! आभिणिबोहियनाणपज्ज वेहि कि' कडजुम्मे पुच्छा' मा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
